27 Mayıs Darbesi'ne giden süreçte neler yaşandı?

27 Mayıs 1960 tarihinde gerçekleştirilen askeri darbe, Demokrat Parti (DP) iktidarını devirdi ve ülkenin siyasi yapısını kökten değiştirdi. Darbe ile birlikte Başbakan Adnan Menderes, Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve birçok DP üyesi tutuklandı. Milli Birlik Komitesi (MBK) adı altında kurulan askeri yönetim, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni feshederek, anayasayı askıya aldı ve muhalefet partilerini kapattı. Ülkede siyasi faaliyetler tamamen durduruldu.

RADYOLARDAN CANLI OLARAK DUYURULDU

Tutuklanan DP liderleri ve üyeleri Yassıada’da hapsedildi ve burada kurulan Yüksek Adalet Divanı'nda yargılandılar. Yargılamalar, dönemin radyolarından halka canlı olarak duyuruldu ve büyük bir ilgiyle takip edildi. Adnan Menderes ve diğer DP liderleri, demokratik düzeni tehlikeye atmak, anayasayı ihlal etmek ve hükümet yetkilerini aşırı kullanmakla suçlandı.

İDAM CEZASI ALAN İLK BAŞBAKAN

30 Temmuz 1961'de Adnan Menderes, Türkiye tarihinin idam cezasına çarptırılan ilk başbakanı oldu. Aynı davadan yargılanan Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan da idam cezasına çarptırıldı. Celal Bayar ise yaş haddi nedeniyle ömür boyu hapse mahkûm edildi. 17 Eylül 1961 tarihinde infaz edilen idam kararları, hem Türkiye’de hem de uluslararası toplumda büyük yankı uyandırdı ve geniş çaplı tartışmalara neden oldu.

TÜRK SİYASETİNİ DERİNDEN ETKİLEYEN DÖNÜM NOKTASI

27 Mayıs darbesi, Türkiye’nin siyasi yapısında derin izler bıraktı. Askeri yönetim dönemi başlarken, uzun süreli bir askeri vesayet rejimi devreye girdi. Bu olay, Türkiye’nin demokrasi tarihinde önemli bir kırılma noktası olarak kabul ediliyor ve etkileri günümüzde de hissediliyor. Menderes, Zorlu ve Polatkan'ın idamı, hala Türk siyasi hayatında tartışılan bir konu olmaya devam ediyor.

ADNAN MENDERES KİMDİR?

Aydın doğumlu Ali Adnan Menderes (1899-1961), 1950-1960 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlığı görevinde bulundu ve Demokrat Parti'nin (DP) kurucularından biri olarak genel başkanlık yaptı. Türk siyasi tarihinde idam edilen ilk ve tek Türkiye Cumhuriyeti başbakanı olarak tarihe geçen Menderes, 17 Eylül 1961'de Bursa'nın İmralı Adası'nda idam edildi.

Menderes, Türk Kurtuluş Savaşı'na katılarak İstiklâl Madalyası ile onurlandırıldı. Siyasi kariyerine Serbest Cumhuriyet Fırkasında başlayan Menderes, partinin kendini feshetmesinin ardından Cumhuriyet Halk Partisine (CHP) katılmış ve 1931 Türkiye genel seçimlerinde Aydın milletvekili olarak meclise girdi. Daha sonraki yıllarda, 1935, 1939 ve 1943 genel seçimlerinde de CHP Aydın milletvekili olarak görevine devam etti. Mustafa Kemal Atatürk'ün ölümünün ardından CHP'nin başına geçen İsmet İnönü'nün devletleştirme politikalarına karşı çıktı ve bu nedenle parti içi muhalefetle birlikte 1945'te CHP'den ihraç edildi.

Aynı yıl Celâl Bayar, Mehmet Fuad Köprülü ve Refik Koraltan ile birlikte Demokrat Parti'yi kurdu. DP, ilk seçiminde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde 61 sandalye kazanarak önemli bir başarı elde etti. 1950 Türkiye genel seçimlerinde DP yüzde 52,7, CHP ise yüzde 39,4 oy aldı. Bu sonuçla DP, 420 milletvekili çıkarırken, CHP sadece 63 milletvekili çıkarabildi. Menderes, 19. Türkiye Hükûmeti'ni kurarak başbakanlık görevine başladı ve bu görevini 1960 yılına kadar sürdürdü. Başbakanlığı döneminde Türkiye ekonomisi yıllık ortalama yüzde 7,8 oranında büyüdü.

Ancak, 27 Mayıs 1960 Darbesi'nin ardından Yassıada Yargılamaları sonucu 9 ay 27 gün süren duruşmalar sonunda idam cezasına çarptırıldı. Menderes, 17 Eylül 1961 tarihinde idam edildi. 1990 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi, Menderes ve idam edilen diğer bakanlar Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu'nun itibarlarını iade etti.