Çocuk gelişiminde oyunun rolü

Çocukların zihinsel, sosyal ve kişisel gelişimleri açısından en önemli ihtiyaçlardan biri olan oyunun, çocuğun kendine güvenini geliştirme, duygusal ve sosyal ihtiyaçlarını karşılama, kendi kendine yeterli olabilme gibi nitelikler kazandırdığı belirtiliyor. Çocuk oyun oynarken bedeninde biriken enerjiyi boşaltma fırsatı buluyor. Dört Mevsim Psikoloji ve Danışmanlık Merkezi uzmanları oyunun çocuklar için önemi ve ünlü düşünürlerin oyun hakkındaki görüşleri konusunda bilgi verdi.

Ünlü düşünürler oyun hakkında ne diyor?
Merkezden yapılan açıklamada, "Piaget’e göre ’Oyun bir uyumdur.’ Montaigne göre ’Çocukların en gerçek uğraşılarıdır.’ Montessori’ye göre ’Oyun çocuğun işidir.’ Grass’a göre ’Oyun bir pratiktir.’ 

İngiliz Filozof ve Psikolog Spencer’a göre çocuklar hayatta kalmak için çabalamıyor. Çünkü onlara anne babalarının bakacağını biliyorlar. Bu nedenle enerji fazlasına sahipler ve bunu oyun yoluyla atıyorlar. Çocuk Psikolojisi akımı öncülerinden olan Hall’a göre, çocukluk dönemi oyunları insan gelişimi ve ilerlemesinin bir ’özeti’dir. Oyun aktiviteleri içinde yer alan koşma, fırlatma, vurma gibi davranışların eski çağlardaki avlanma aktivitelerinin modern uzantıları olduğunu söylüyor. Filozof Groos’a göre, oyun sayesinde çocuklar içgüdüsel davranışlara alıştırılıyor. Anne-babalarından gördükleri davranışları yaparak deneme yanılma yoluyla öğrenme şansı buluyor. Groos’a göre, insana ait iki tür oyun var: Birincisi, dövüşmek, kovalamak gibi deneysel ve genel fonksiyon oyunlar. İkincisi, aile oyunları ve hayali oyunları içeren sosyal oyunlar.
Vygotsky’e göre, oyunun en önemli fonksiyonu, kişinin daha az riskli ortamlarda öğrenmesini sağlamak. Freud’a göre oyun, endişe verici olaylar karşısında, çocuklar da daha önce var olan güvenli/tanıdık durumu yeniden yaratma çabası var. Bu çaba onları olayları tekrar ederek, biriken psişik enerjilerini azaltmaya yönlendirecek. Plato’ya göre bir insanla bir saat oyun oynayarak, onun hakkında onunla bir yıl konuşarak keşfedebilecek daha çok şeyi öğrenmek mümkün. Jean Chateau ise oynamasını bilmeyen bir çocuğun hiçbir zaman düşünmesini öğrenemeyecek olan bir büyük olarak kalacağına dikkat çekiyor" denildi

Çocuklar için her oyuncağın anlamı farklı
Carol ve Byron Norton’un, her oyuncağın çocuklar için farklı anlamlar taşıdığını vurguladığı belirtilen açıklamada, "Çocukların oyuncak seçimi ve bu oyuncaklar ile oynama şekilleri yaşadıkları sorunun ortaya çıkmasında ve çözülmesinde büyük rol oynayabilir. Örneğin; tabancayla oynayan bir çocuk öfkesini ifade etmeye çalıyor olabilir. Kale, şato yapan bir çocuk kendini güvende hissetmiyor ve güvenli bir alana ihtiyaç duyuyor olabilir. Arabalarla oynayan bir çocuk tehlikeli bir yerden uzaklaşmaya çalışıyor ya da maceracı ruhunu ortaya koyuyor olabilir. Evcil hayvan oyuncakları ile oynayan bir çocuk genellikle aile, ilişki, korunma gibi durumlara ihtiyaç duyuyor olabilir" ifadelerine yer verildi.

Çocuklar için oyun neden önemli?
Oyun çocuğun bilişsel, duygusal ve sosyal gelişimine yardımcı olduğu bildirilen açıklamada, oyunun, çocukların duygu ve düşüncelerini kolaylıkla ifade edebildiği en uygun dil aracı olduğu ve çocuğun toplum içindeki sosyal rolünün farkına varmasını sağladığı bildirildi. Çocuğun oyun ile dış dünyayı tanıdığı, hayata dair denemeler yaptığı ve hayatla mücadele etmeyi deneyimlediğe dikkat çekilen açıklamada, "Hayal ile gerçeği ayırt edebilmeyi öğreniyor. Oyun çocukları fiziksel ve duygusal olarak rahatlattığı için zihinsel olarak öğrenmeye elverişli bir ortam sağlıyor. Oyun, gerçek yaşamın olumsuzluklarından geçici de olsa uzaklaşmayı sağladığından, çocuk kendisini daha güçlü hissediyor.

Çocuk oyun sırasında kendisi ve çevresiyle ilgili bilgileri ifade etme olanağı buluyor. Oyun, çocuğa kurallara uymayı, sorumluluk almayı, işbirliğini ve diğer insanlara saygılı olmayı öğretiyor. Girişimci olma, karar verme, problem çözme yeteneğinin gelişmesine yardımcı oluyor. Çocuk, günlük hayatta yaşadığı kaygılarını, korkularını ve sıkıntılarını yetişkinler gibi kelimelerle anlatamıyor. Oyun yoluyla onu gerçekten korkutan, kaygılandıran, üzen konuları dışa vuruyor ve bu konularla baş etme yolları geliştiriyor. Grup halinde oynanan oyunlar ile kurallara saygı, çabuk karar verme, arkadaşına yardım etme gibi birçok olumlu davranışı kazanıyorlar.

Çocuklarına kendi etnik köken ve kültürlerinden oyuncak bebek alan anne babalar, onlarla kendilerine bakış açısı yönünden daha olumlu duygular paylaşıyor. Sürekli beyaz bebeklerle büyütülen siyahi çocuklar büyüdükleri zaman kendi görünümlerini kabullenmekte zorlanabilir. Oyuncaklar psikolojik gelişim kadar etnik köken ve kültürel gelişimde de önemli rol oynuyor.

En iyi oyuncak, çocuğun tekrar tekrar oynamak isteyeceği ve daha fazla haz veren oyuncak. Oyuncak çocukta merak uyandırmalı, kasları çalıştırmalı, girişimciliği ve düş gücünü arttırmalı, çocuğu problem çözmeye yönlendirmeli. Düzenli bir biçimde dizilmiş ve çocuğun ilgisini çekecek şekilde düzenlenmiş bir oyun odası, onun algı sistemini hep canlı tutacağı gibi duyularını sistemli ve sürekli bir biçimde uyaracak. Bu düzenin çocuğun odasındaki özgürlüğünü engellememesi ve kendi dünyasını oluşturmasına sınır koymaması gerekiyor. Çocukları ile beraber oyun oynayan anne-babalar çocuklarını daha iyi tanıyarak onları daha iyi eğitme imkanı buluyor" denildi.