İlk Türk Astronot Alper Gezeravcı'nın uzayda 11 günü: Hangi deneyleri hayata geçirdi?

Ege Üniversitesi Öğretim Üyeleri Prof. Dr. İsmail Türkan, Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday ve Doç. Dr. Barış Uzilday'ın proje yöneticisi olduğu deneyin adı, "Ekstrem Halofit olan Schrenkiella Parvulanın Tuz Stresine Verdiği Yanıtların Uzay Ortamında Araştırılması (EXTREMOPHYTE)" olarak belirlendi.

Deney kapsamında, uzayda ve yeryüzünde yetiştirilen "A. thaliana" ve "Schrenkiella parvula" bitkilerine tuz stresi uygulandı. Araştırmada, yeni nesil dizileme ile (RNA-seq) transkriptomin ortaya konulması ve mikro yerçekiminde glikofitik ve halofitik bitkilerin tuz stresine verdikleri bazı fizyolojik ve moleküler yanıtların karşılaştırılması hedefleniyor.

İKİ DENEY BİRDEN

Gezeravcı, 23 Ocak'ta ise iki deney üzerinde çalışma gerçekleştirdi. Bu deneylerden biri, Boğaziçi Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi Berat Haznedaroğlu'nun liderliğinde yürütülen "UzMAn" deneyi oldu. Bu deneyde, mikroalg türlerinin yerçekimsiz koşullarda nasıl büyüdüğü, dayanıklılık testleri, metabolik değişikliklerin incelenmesi, karbondioksit yakalama performansları ve oksijen üretim kabiliyetleri değerlendirildi. Ayrıca, bu deneyle kapalı sistemlere yaşam destek ünitesi geliştirilmesi hedefleniyor.

İkinci deney ise Yıldız Teknik Üniversitesinden Tuğçe Celayir tarafından yönetilen bir proje kapsamında gerçekleştirildi. Bu deneyde, mikro yerçekimi altında bitkilerde CRISPR-GEM (gen düzenleme verimliliği) araştırıldı. Bu çalışma, uzay görevleri sırasında bitkilerin biyolojik ve biyolojik olmayan streslere karşı savunma mekanizmalarının anlaşılması ve geliştirilmesine yönelik önemli bilgiler sağlamayı amaçlıyor.

YAPAY ZEKÂDA İNSAN SESİ

24 Ocak'ta Alper Gezeravcı'nın üzerinde çalıştığı bir diğer deney ise yapay zekâ desteğiyle mikro yer çekiminde insan sesini araştırmayı hedefleyen "VOKALKORD" oldu.

Haliç Üniversitesinden Prof. Dr. Gökhan Aydemir'in proje yöneticisi olduğu "VOKALKORD" deneyi, uzayda yaşamaya karşı oluşan hayati tepkimelerin "vokal kord" kaynaklı değişimlerle tespiti ve düşük yer çekimsizliğin sebep olduğu rahatsızlıkların ses frekanslarıyla tanımlanmasını amaçlıyor. Bu deneyde, solunum sistemi fizyolojisi içerisinde akıllı saat yapay zeka desteğiyle seste meydana gelen frekans değişiminden duyulan rahatsızlıkların tespiti ve yer çekimsiz ortamın insan sesi üzerine etkilerinin araştırılması planlanıyor.

Aynı gün Alper Gezeravcı'nın ikinci deneyi olan "ALGALSPACE" Yıldız Teknik Üniversitesinden Prof. Dr. Didem Özçimen'in proje yöneticiliğinde gerçekleştirildi. Bu deney kapsamında, uzayda, Antarktik ve ılıman bölgelerde yetişen mikroalglerin büyüme verileri karşılaştırıldı. Bu çalışma, literatürde ilk defa kutup alglerinin uzayda kullanımına yönelik yapılan ilk deney olmasıyla önem taşıyor.

Deneyde, uzay ortamında alglerin karbon dioksit absorbe etme ve oksijen üretme yetenekleri incelendi. Ayrıca, bu alglerin ek gıda temini, su iyileştirme ve yaşam destek sistemlerinde kullanım potansiyeli araştırıldı.

UZAYDA, HAVANIN OKSİJEN SEVİYESİ HESAPLANDI

Gezeravcı'nın 6. deneyi ise Nişantaşı Üniversitesinden Oğuzhan Aydemir'in proje yöneticisi olduğu, "OKSİJEN SATURASYONU" çalışması oldu.

Bu deneyle birlikte yapay zeka desteğiyle verilen havanın oksijen seviyesi hesaplandı. Deney kapsamında düşük yer çekiminin sebep olduğu farklılıklar ve rahatsızlıkların tanımlanması hedeflendi.

7. DENEY DE BAŞARIYLA GERÇEKLEŞTİRİLDİ

27 Ocak'ta Gezeravcı, Uluslararası Uzay İstasyonu'nda (ISS) gerçekleştirdiği çalışmalara 7. deneyiyle devam etti.

Gezeravcı, TÜBİTAK MAM’dan Prof. Dr. İskender Gökalp ve Bakan Yardımcısı Yozgatlıgil’in proje yöneticisi olduğu "gMetal" deneyine başladı. Bu deney kapsamında, kimyasal tepkimesiz koşullarda, katı parçacıklar ile akışkan ortamı arasında homojen bir karışımın oluşturulmasına yerçekiminin etkisi araştırıldı.

ÖĞRENCİLERİN ÖNERİSİ OLAN PROJEYİ GERÇEKLEŞTİRDİ

Muş Bilim ve Sanat Merkezi öğrencilerinin önerdiği, öğretmen Birsen Geçer'in proje yöneticisi olduğu "Propolisin Antibakteriyel Etkisi (PRANET)" deneyi Gezeravcı tarafından 28 Ocak'ta hayata geçirildi.

Gezeravcı, mikro yer çekimi altında astronot bağışıklık sistemlerinin tepkilerini tahlil etmek ve uzun vadeli uzay görevlerinin sağlık üzerindeki etkilerini araştırmayı amaçlayan deneyi 29 Ocak'ta gerçekleştirdi.

Üsküdar Üniversitesi Transgenik Hücre Teknolojileri Uygulama ve Araştırma Merkezi (TRGENMER) Müdürü Dr. Öğr. Üyesi Cihan Taştan'ın proje yöneticisi olduğu "Message" deneyi, Gezeravcı'nın ISS'de geçireceği 14 gün boyunca mikro yer çekimi koşullarında bağışıklık hücrelerinin davranışlarını ve 25 bin genden nasıl etkilendiklerini anlamak için tasarlandı.

Gezeravcı'nın 11 günde hayata geçirdiği deney sayısı 8 oldu. Gezeravcı'nın geri kalan 3 günde 5 deneyi daha hayata geçirmesi bekleniyor.