Türkiye, zeytinyağı üretiminde dünya devi olma yolunda ilerliyor

DOSYA HABER: AYBALA ALMİNA MELEK

Türkiye, zeytin üretimindeki güçlü potansiyeliyle dikkat çekiyor. Zeytin ve zeytinyağı, Türk mutfağının vazgeçilmezlerinden biri olmanın ötesinde, ekonomik anlamda da önemli bir yere sahip. Ekim ayından bu yana 422 bin ton zeytinyağı üreten Türkiye, iklim krizinden etkilenen İspanya ve İtalya'nın yerine geçiyor.

İklim değişikliği özellikle İspanya'da zeytin üretimini olumsuz etkiledi. Dünyanın en büyük zeytin üreticisi İspanya, yılda 1,5 milyon ton üretim sağlarken yangın, kuraklık ve hastalık gibi olumsuzluklardan dolayı üretimini 600-700 bin tona düşürdü. Türkiye ise tam tersi son 3 yılda zeytin üretimini katladı, yurt dışı pazarının ilk tercihi oldu.

Avrupa'da artan zeytin talebine hem verimli üretimi hem de stokları ile cevap verebilen Türkiye, zeytinyağı ihracatında 1 milyar dolarlık rekoru kırmaya yaklaştı.

Zeytin üretiminde kıtlık yaşayan İspanya, 2023 Ocak-Haziran döneminde Türkiye'den 203,9 milyon dolarlık alım gerçekleştirdi. İtalya'ya yapılan ihracat ise 30 milyon dolara ulaştı.

Uluslararası Zeytin Konseyi (UZK) verileri ise zeytinyağı üretiminde İspanya ve İtalya başta olmak üzere dünyada 2022-2023 sezonunda yüzde 20 oranında azalma görülürken Türkiye'deki üretim yüzde 62 artış gösterdi. Öte yandan son 3 yılda Türkiye'nin zeytin üretimi yüzde 95 oranında arttı.

TÜRKİYE, İKLİM KRİZİNDEN NEDEN ETKİLENMEDİ?

Zeytin üretiminde dünyada ilk sırada yer alan İspanya, iklim değişikliğinden önemli ölçüde etkilenip, verimli üretim sağlayamazken Türkiye'de bu durum tam tersi... Peki, neden?

Türkiye'de 40'tan fazla ilde zeytin üretiminin gerçekleştiriliyor olması, bölgesel kıtlık zamanında veya olumsuz hava ve doğa olaylarında diğer bölgedeki üretimler eksikliği fazlasıyla kapatıyor. Türkiye'nin toprak verimliliği ve çeşitliliği bu noktada büyük önem taşıyor.

Akdeniz ülkeleriyle karşılaştırıldığında Türkiye, iklim krizinin olumsuz etkilerini daha geniş bir coğrafyada üretim yapabildiği için daha az hissediyor.

Türkiye'de üretimde dalgalanmalar meydana gelse bile özellikle 2023 yılının 'yok yılı' olarak kabul edilmesine rağmen üretimde herhangi bir sorunla karşılaşılmıyor. Hem üretim hem de ürün stoğu bir sonraki yılın hem iç piyasasında hem de ihracatını da karşılayabilecek seviyede. Bu bağlamda, Türkiye yeni yıla 150 bin ton stok ile girecek.

İÇ PİYASADAKİ FİYAT DALGALANMASI

Ticaret Bakanlığı, dış piyasadaki yoğun zeytin talebinin iç piyasadaki fiyat dengesini olumsuz etkilemesi nedeniyle dökme veya varilli zeytinyağı ihracatına 1 Kasım 2023 tarihine kadar yasak getirildiğini açıklamıştı.

Hem dış talep hem de girdi fiyatları, lojistik, işçilik vb. maliyetler de zeytinyağı fiyatlarını yakından etkileyen unsurlar arasında yer alıyor.