ÖZEL HABER: SAMET EKER
Kış mevsiminin geldiği şu günlerde mevsimsel depresyonu yaşayan insanların neden bu durumu yaşadıklarını ve çözüm sürecini anlatan Uzman Psikolojik Danışman ve Aile Danışmanı Şakir İpek, şöyle konuştu:
“İNSANLAR YALNIZCA KIŞ DEPRESYONU YAŞAMIYOR”
Kışın neden daha çok depresif durumlar yaşıyoruz?
- Şakir İpek: Dünyada bir döngü var. Bu döngü saat, gün, ay, yıl ve mevsim olarak sürekli devam ediyor. Ve bu döngü bir ritim eşliğinde gidiyor. Gece, gündüz, yaz, kış, ilkbahar, sonbahar, uyumak ve uyanmak gibi döngüler var. Vücudumuzun da biyolojik döngüsü olduğundan bu biyolojik ritim aslında çevreden etkileniyor ve çevreyi etkiliyor. Bu durumda mevsimlerden etkileniyoruz. Yabancı kaynaklı bir araştırma da ‘Mevsimsel Depresyon’ tanımı ilk defa 1984 yılında kullanılmış. Türkiye’de bu konuda ilk araştırma da 1994 yılında yapılmıştır. Uluslararası psikiyatrik rahatsızlıklara alakalı kitaplarda depresyon bozukluğunun altında ‘depresif mevsimsel duygu durum bozukluğu’ olarak değinilmiştir. İnsanlar yalnızca kış depresyonu yaşamıyor. Yazın da depresyon yaşıyorlar fakat yaşayan insanların sayısı çok düşük olduğu için fazla kaynak bulamıyoruz. Kış aylarının gelmesiyle havanın soğuması, güneş ışınlarının dünyaya yatay ve az gelmesi ve bunlarla beraber daha kalın giyinme ve kapalı ortamlarda daha vakit geçirme hormonal değişime neden oluyor.
“ÖĞRENCİLERİN YÜZDE 40’I MEVSİM GEÇİŞLERİNDEN ETKİLENİYOR”
Hormonal değişimler hangi hormonları etkiliyor?
- Şakir İpek: Vücudumuzda iki hormon mevsimsel depresyonda etkili; melatonin ve serotonin hormonu. Melatonin hormonunun diğer adı Drakula hormonu. Drakula hormonu aslında kaliteli uyku için salınıyor. Uyuduktan iki saat sonra salgılanmaya başlanıyor. Ve vücudun dinlenmesi, rahatlaması, gevşemesi için bir açıcı görev görüyor. Her şeyin fazlası zarar olduğu gibi bu hormonunda kış aylarında karanlık olduğu için fazla salgılanmasından kaynaklı mevsimsel depresyona sebep oluyor. Ümitsizlik, iştah kaybı ya da aşırı iştah, uykuya fazla ihtiyaç, halsizlik, odaklanamama, olumsuz duygulanım, enerji kaybı, anlamsızlık, bağ kuramama, anksiyete kaygı dediğimiz, sürekli bir yorgunluk, sürekli bir sinirlilik hali, ilgisizlik ve cinsel istekte azalma gibi belirtilere sebep oluyor. Tabi ki mevsimsel etkinin yanında çevresel etki de çok önemli. Bu konuyla alakalı sevdiğim araştırmalardan biri de ilkbahar ve yaz aylarında doğan insanların stresle baş etme, problem çözme becerilerinin daha yüksek olduğunu gösteriyor. Öfkeyi ve şiddeti daha az tercih ettikleri ortaya konulmuş. Türkiye’de bölgesel olarak duruma baktığınızda bu durumu kanıtlayacak bulguları elde edebilirsiniz. Farklı bir araştırmada ise öğrencilerin yüzde 40’ı mevsim değişikliğinden etkileniyor. Her üç yetişkinden birisi mevsim değişikliğinden etkileniyor. Toplumun yüzde 5’i mevsimsel depresyon yaşıyor.
“RUHUN TEDAVİSİ İÇİN DESTEK ALMALILAR”
Depresif durum yaşayan insanlar nasıl bir yol izlemeli?
- Şakir İpek: Mevsimsel depresyon dediğimiz bir şey bipolar bozukluğa biraz benziyor. Ve mevsimsel depresyon, bipolar bozukluğu arttırıyor mu, azaltıyor mu? gibi araştırmalar da var. Hâlâ bu kanıtlanmaya çalışılıyor. İnsanlar şuna dikkat etmeliler: dönemsel olarak ümitsizlik nasıl? Sıklığı nasıl? Uykuya daha fazla ihtiyaç, halsizlik, sinirlilik, gerginlik, yorgunluk durumları kapalı havalarda artıyor mu? Aslında insanların duygu ve düşüncelerinden meydana gelen bir şey. Pazartesi sendromu denilen durum, pazar günü çalışanlar için yok. O yüzden biz diyoruz ki ‘düşünceni fark et!’ Düşünceni fark et ki davranışın, duygun ve yaşamın değişsin. Bununla alakalı, insanların dikkatli olması lazım. Yaşadıkları problemin şiddeti ve sıklığı artık onları rahatsız etmeye başlamışsa psikologlardan, psikolojik danışmanlardan destek almalılar. Mevsimsel depresyon tedavi sürecinde 5 yöntem kullanılıyor. Bu yöntemler kişiden kişiye değişiklik gösterebiliyor.