Berat kelime olarak, hastalıktan, suç ve cezadan berat etme, borçta kurtulma, günahlardan arınma temizlenme veya temize çıkma ilâhî af ve rahmete nâil olma anlamına gelir. Feyizli ve bereketli bir gece olması nedeni ile; Yüce Rabbimizin bizlere lütfettiği Berat gecesinde tüm Müslümanların hata ve günahlarından arınması adına bu geceyi ibadet ile geçiren nedametle göz yaşı döken ve eski yaptığı yanlışlıklarına bir daha dönmemek üzere tövbe eden müminler sebebi ile de Rahmet Gecesi isimlerini almıştır. Berat gecesi de diğer gecelerimiz gibi her birimiz için birer, tefekkür, tezekkür ve yenilenme (10 Nisan 2017 çarşambayı perşembeye bağlayan) gecesidir.
Duhan suresi 1-6 ayetlerinde Yüce Allah tarafından, "Çok hayırlı ve bereketli" bir gecede nazil olduğu, Dünya ve ahret nimetlerinden habersiz olanlar, bir gönderilen kitabı ve Peygamberi musibet olarak değerlendirmekte ve içinde yazılanlar ve peygamberin dedikleri ile ahlakına uygun yaşamaktan kaçmaya çalışmaktadırlar. Gaflet ve cehalet ile inkar ve nankörlük hastalığına dalmış olanlar için bir uyarı niteliğinde olan bu kitabın, indirildiği ve indirilmesinin kararlaştırıldığı, "Mübarek bir gece" ifadesiyle, bazı müfessirler Kur'an'ın nüzulünün başladığı gecenin kastedildiği görüşündedirler. Bazıları ise bu gece ile, Kur'an'ın Ümmü'l-Kitab'dan alınarak vahiy taşıyıcısı meleklere tümüyle devredildiği gecenin kastedildiği görüşündedirler ki, Allah (c.c) katında olmuş ve olacakların yazılı olduğu Levh-i Mahfuz‘dan Kutsal kitabımız Kur’an-ı Kerim’in yeryüzüne toptan indirildiği gece olduğu kabul edilir. Bu olaya inzal ismi verilmiştir. Bu kitabın gönderilmesi Yüce Allah'ın hüküm ve hikmeti sonucu Rahmetinin tecellisidir. Alemlerin Rabbi olan Allah, kullarının bedenî ihtiyaçları için her şeyi yarattığı gibi onların karanlık içinde kalmamaları, doğru yolu görebilmeleri için hak ve batılın ne olduğunu kendilerine bildirecek bir bilgiye de ihtiyaçları olduğunu bildiğinden dolayı zaman ve mekan uygunluğu gözetlenerek 23 yıl içerisinde, Hz. Muhammed' s.a.v.e bu Kitabın içindeki ayetlerine uygun amel yapmamızın ve yaşamın nasıl olacağını tebliğ etmiştir.
Hadise Şerifte; -"Şaban ayının on beşinci gecesinin ilk vaktinde Cebrail (a.s) bana geldi; şöyle dedi: -"Ya Muhammed, başını semaya kaldır. Sordum. -"Bu gece nasıl bir gecedir? Şöyle anlattı:
-"Bu gece, Allah-u Teala, rahmet kapılarından üç yüz tanesini açar. Kendisine şirk koşmayanların hemen herkesi bağışlar. Meğer ki, bağışlayacağı kimseler büyücü, kahin, devamlı şarap içen, faizciliğe ve zinaya devam eden kimselerden olsun. Bu kimseler tövbe edinceye kadar, Allah-u Teala onları bağışlamaz. Gecenin dörtte biri geçtikten sonra, Cebrail yine geldi ve şöyle dedi: "Ya Muhammed başını kaldır. Bir de baktım ki, cennet kapıları açılmış.
Cennetin birinci kapısında dahi bir melek durmuş şöyle sesleniyor: "Ne mutlu bu gece rüku edenlere.
İkinci kapıdan dahi bir melek durmuş şöyle sesleniyordu: "Bu gece secde edenlere ne mutlu".
Üçüncü kapıda duran melek dahi, şöyle sesleniyordu: "Bu gece dua edenlere ne mutlu." Dördüncü kapıda duran melek dahi şöyle sesleniyordu: -"Bu gece, Allah'ı zikredenlere ne mutlu". Beşinci kapıda duran melek dahi, şöyle sesleniyordu: "Bu gece Allah korkusundan ağlayan kimselere ne mutlu." Altıncı kapıda duran melek dahi, şöyle sesleniyordu: "Bu gece Müslümanlara ne mutlu." Yedinci kapıda da bir melek durmuş şöyle sesleniyordu: "Günahının bağışlanmasını dileyen yok mu ki, günahları bağışlansın. Bunları gördükten sonra, Cebrail'e sordum: "Bu kapılar ne zamana kadar açık kalacak?
Şöyle dedi: "Ya Muhammed, Allah-u Teala, bu gece, Kelp kabilesinin koyunlarının tüyleri sayısı kadar kimseyi cehennemden azat eder.", " "Şâban'ın 15. gecesi geldiğinde geceyi uyanık ibadetle, gündüzü de oruçlu olarak geçirin. O gece güneş battıktan sonra Allah rahmetiyle dünya semasına tecelli eder ve şöyle seslenir:"İstiğfar eden yok mu, affedeyim ve bağışlayayım. "Rızık isteyen yok mu, hemen rızık vereyim."Başına bir musibet gelen yok mu, hemen sağlık ve afiyet vereyim."Böylece tan yerinin ağarmasına kadar bu şekilde devam eder." Üç aylara ayrı bir ruh ve mâna içinde giren Peygamber Efendimiz özellikle Şaban ayına özel bir özen gösterir, başka zamanlarda görülmemiş bir derecede ibadete ve âhiret işlerine yönelirdi. Bu ayın çoğu günlerini oruçlu geçirirken, geceleri de diğer gecelerden çok farklı bir şekilde ihya ederdi. Bir Berat Gecesinde uyanıp da Resulullah a.s. Hz. Âişe kalkarak Efendimizi aramaya başladı. Sonunda Peygamberimizi Cennetü'1-Bakî mezarlığında başını semaya kaldırmış halde buldu.
Peygamberimiz Aleyhissalâtü Vesselam mübarek hanımına Berat Gecesinin faziletini şöyle anlattı:
"Muhakkak ki, Allah Teâlâ Şâban'ın onbeşinci gecesinde dünya semasına rahmetiyle tecelli eder ve Benî Kelb Kabilesinin koyunlarının kılları sayısınca insanları mağfiret eder."." Yüce Allah c.c. Bütün mahlukatına mağfiret eder. Yalnızca müşrikler ve kalbleri düşmanlık hissiyle dolu olup insanlarla zıtlaşmaktan başka bir şey düşünmeyenler müstesna." "Yüce Allah bu gece bütün Müslümanlara mağfiret buyurur, ancak kâhin, sihirbaz yahut müşahin (çok kin güden) veya içkiye düşkün olan veya ana babasını inciten yahut zinaya ısrarla devam eden asi olanlarla Allah'a ortak koşanlar dışında kalan bütün kullarını bağışlar.’’ Buyurmuştur.
Gecenin manevi değeri dolayısıyla kaza, teheccüd, haced, tevbe tesbih, namazları, Kur'ân tilaveti, zikir, teşbih, selavat ve istiğfarla geçirilmesi, bu gece vesilesiyle muhtaçlara yardım ve benzeri hayırlı ameller başka zamanlarda on ise, Berat gecesinde yirmi bindir. Tam bir ihlâsla çalışıp ihyasına gayret gösterebildiğimiz takdirde Berat Kandili elli bin senelik bir ibadet hayatının sevabını bir gece içinde bize kazandırabilir. "Onun için elden geldiği kadar Kur'ân ve istiğfar ve salavatla meşgul olmak büyük bir kârdır."
Bu gece Cenabı Hakkın kendisine yönelip, canı gönülden iman eden, Nasuh tövbesine sadık olan, kalbini her türlü günah, nifak ve bozgunculuktan temiz tutan, dili ile doğru ve tatlı konuşan, endişeye düşmeden haline razı olan, doğru ve güzel huylu olmaya yönelen, af dileyen müminleri bağışlayarak kurtuluş beratı verildiği bir gecedir. Hayır işleri, insanı kötü ölümden korur. Gizli sadaka, Allah'ın gazabını giderir. Sıla-i rahim akrabalara iyilikte bulunmak, ömrü uzatır. Bütün hayırlı işler bir çeşit sadakadır. Dünyada hayır ehli olan kimseler, ahrette de hayır ehlidirler. Dünyada münker kötü iş ehli olan kimseler, ahirette de münker ehlidirler. Cennete herkesten önce girecek olan maruf ehli kimselerdir. . Berat Kandilimiz Mübarek Olsun. Hepimiz için hayırlı olsun. Yüce Mevla’mız Günah yüklerimizden berat etmiş olarak Ramazan-ı şerife girmeyi bizleri nasip eylesin. İNŞALLAH! Selam ve duayla…