ÖZEL HABER: MUHAMMED AYBER
2023 (YKS) tercih işlemleri 8 Ağustos Salı günü tamamlanıyor. Adaylar YKS tercihlerini ÖSYM'nin https://ais.osym.gov.tr internet adresi üzerinden yapmaya devam ediyor. Adaylar bu son günlerde tercihlerini değiştirebiliyor. Prof. Dr. Cengiz Şahin ile tercih döneminde nelere dikkat edilmesi gerektiğini konuştuk.
Hocam bu süreçte tercih işlemleri kadar meslek seçiminin önemli olduğunu düşünüyorum. Meslek seçimi neden önemlidir?
Meslek seçimi insanın hayatında verebileceği ve hayat boyu süren en önemli karalardan biridir. Sonuçları bireyin yaşam kalitesini yani psikolojik, ekonomik ve sosyal durumunu belirler. Seçilen doğru meslek psikolojik olarak, kişinin hayatı anlamlı yaşamasını ve potansiyelini en üst düzeyde kullanmasını sağlar. Ekonomik olarak, kaç para kazanacağını ve gelecekte ekonomik durumunun nasıl olacağını belirler. Sosyolojik olarak, şehir, ilçe ya da köy gibi nerede yaşayacağını, kiminle evleneceğini, kimlerle arkadaşlık kuracağını belirler. Bir bakıma meslek seçiminin geri dönüşün zor olduğu bir karar olarak değerlendirebiliriz.
Sayın Hocam, meslek seçerken öğrenciler nelere dikkat etmelidir?
Meslek seçerken; geçirilen zaman, çalışma durumu, sorumluluk gibi mesleğin gerektirdiği başlıca faaliyetler ile çalışma ortamı ve koşulları, çalışanlarda aranan nitelikler, mesleğe hazırlanma ve giriş koşulları, mesleğin gerektirdiği eğitim, meslekte ilerleme ve kazanç durumu, iş bulma olanağı ve mesleğin geleceğine dikkat edilmelidir.
Öğrenciler üniversite tercihlerini yaparken; yetenek, ilgi, puan, istek ve iş imkanı faktörlerinden hangisine göre tercihlerini yapmalıdır?
Öğrencilerin tercih yaparken bunların tümüne dikkat etmeleri gerektiğini düşünüyorum.
Öğrenebilme gücü, bir iş ya da görevi diğer insanlara oranla daha hızlı başarılı yapabilme yetisi olarak da tanımlanabileceğimiz “yetenek” tercihlere en fazla dikkat edilmesi gereken konudur. Belli bir faaliyete hoşlanarak isteyerek yönelme olarak ifade edebileceğimiz “ilgi” ikinci sırada gelir.
"YETENEK DOĞUŞTAN GETİRDİĞİMİZ ÖZELLİKLERİMİZDEN, İLGİLER İSE SONRADAN KAZANDIKLARIMIZDAN OLUŞUR"
Peki, 'Meslek seçiminde ilgi mi yetenek mi hangisi daha önemlidir?' diye baktığımızda; kişinin hangi alanda ne düzeyde beceriye sahip olduğunu yani yetenek, nasıl bir çalışma ortamında ne gibi işleri yapmaktan hoşlanacağını yani ilgiyi iyi bilmesi gerekir. Burada dikkat çekmek istediğim önemli bir husus da, yetenek doğuştan getirdiğimiz özelliklerimizden, ilgiler ise sonradan kazandıklarımızdan oluşur. Bu bakımdan ilginin her zaman değişebileceği unutulmamalıdır.
“İstek” dediğimiz ise yetenek ve ilginin ortak bileşimi sonucu ise başarıyı doğurur. İstekte kastedilen ilgi ise meslek tercihinde tek başına yeterli bir faktör değildir.
İş imkanı sorunuza gelince, mezun olunca iş bulunamayacaksa eğitim almanın anlamı da anlamsızlaşır. Bu sefer kişi eğitim aldığı alan dışında bir işte çalışır ki, bu da kişide performans düşüklüğüne ve çalışmakta memnuniyetsizliğe neden olabilir.
Türkiye’nin hemen hemen her şehrinde bir üniversite bulunmaktadır. Öğrenciler üniversite tercihlerini yaparken kendi potansiyellerini geliştirmek için şehir içindeki üniversiteleri mi yoksa şehir dışındakileri mı tercih etmelidir?
Bu durum adayın öğrenim görmek istediği alan, ailenin sosyo-ekonomik düzeyi, kariyer gelişimi gibi faktörlere göre değişir. Ancak tercih edeceği alan birçok faktöre göre kıyaslandığında yaşadığı şehirde mevcutsa öğrencinin yaşadığı şehri tercih etmesi daha uygun olur.
Genel olarak önde gelen üniversite bölümleri nelerdir? İş imkanı bakımından değerlendirildiğinde kararsız öğrencilerin hangi bölümleri tercih etmesini önerirsiniz?
Üniversite sınavı yani YKS, öğrenciler arasında bir sıralama oluşturma sınavıdır. Bu bakımdan öğrencilerin kendi sıralamalarına ve mezun olduğunda iş bulma olanaklarını değerlendirerek bir tercihte bulunması uygun olur. Milyonlarca öğrencinin sınava girdiği ve bir sıralamanın oluştuğu sonuca göre, şu üniversitenin şu bölümleri önde demek tüm öğrenciler için geçerli bir cevap oluşturmayacaktır. Her öğrencinin kendi sıralamasına göre en iyisini bulması en doğru olanıdır. Bunun için okul psikolojik danışmanlarına (rehber öğretmenler) danışmaları uygun olacaktır.
Tercih yapmayarak bir sonraki sene hazırlanmak isteyen öğrencilere neler önerirsiniz? Bu öğrenciler aile ve çevre baskısını aşmak için neler yapmalıdır?
Eğer öğrenci çeşitli nedenlerle bu sınavda başarılı olamadığını düşünüyor, gelecek yıl daha iyisini yapacağına inanıyorsa bir yıl önemli bir kayıp değildir. Şu anki puanına göre yetenek ve ilgisi dışında yapılacak bir tercihin telafisi daha zor olacaktır. Bu konu aileye en uygun bir dille anlatılabilir. Öğrenci kendisi bu durumu ailesine anlatamıyorsa okul psikolojik danışmanlarından (rehber öğretmenler) profesyonel destek alabilir.
Hocam öğrencilerin tercih yapma sürelerinin bitimine iki gün kaldı. Başka önerileriniz de olacak mı?
Öğrenciler, tercih kılavuzunu iyi incelemeli, özel koşulları iyi okumalı, okumayacağı bölümleri yazmamalı, tercih sıralaması yaparken başarı sıralamasına dikkat etmeli, istediği alanı öne yazmaktan çekinmemelidir.
“REHBER ÖĞRETMENLERDEN MUTLAKA BİLGİ ALMALARINI ÖNERİYORUM”
Tercih yaparken öğrencilerin ailesinin görüşünü de almasını öneririm. Tercihlerini son günlere bırakan öğrencilerin okullarındaki okul psikolojik danışmanlarından (rehber öğretmenler) mutlaka bilgi almalarını öneriyorum. Ne yazık ki her yerde olduğu gibi piyasada tercih danışmanlığı yaptığını söyleyen bir sürü eğitimsiz insan da mevcut. Bunlardan uzak durmalarını öneririm.
Tüm öğrencilere hayat boyu memnun olacağı tercih yapmalarını diliyorum.