ÖZEL HABER: GAMZE ERDOĞAN
Çölyak hastalığı, gluten adı verilen proteine karşı vücudun gösterdiği anormal bağışıklık tepkisi sonucu ortaya çıkan ciddi bir sindirim sistemi rahatsızlığıdır. Gluten ise buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir protein türüdür. Çölyak hastalığı olan kişiler gluten tükettiklerinde, ince bağırsaklarında hasar meydana gelir ve bu durum besinlerin emilimini olumsuz yönde etkilediği biliniyor.
Diyetisyen Ali Baytok, çölyak hastalığının belirtilerinin kişiden kişiye değişebileceğini belirtirken, yaygın olarak karşılaşılan sorunlar arasında sindirim sorunları ve beslenme yetersizliği yer aldığını vurguluyor. “Karın ağrısı, şişkinlik, gaz, ishal veya kabızlık gibi gastrointestinal belirtiler yaygındır. Baytok açıklamalarına şu sözlerle devam etti:
"BAĞIRSAĞINIZ NE KADAR SAĞLIKLIYSA, O KADAR SAĞLIKLISINIZ"
“Çölyak hastalığında, vücut gluten tüketildiğinde savunmaya geçer ve antikor üretiyor. Bu antikorlar glüteni yok etmek için ince bağırsağın villuslarına saldırır ve onları tahrip ediyor. Villuslar, bağırsağın yüzey alanını genişleten çıkıntılardır ve besinlerdeki vitamin ve minerallerin emilimini sağlıyor. Bağırsağınız ne kadar sağlıklıysa o kadar sağlıklısınız diyebiliriz. Çölyak hastalarında, bu antikorlar villusları tahrip ettiğinde, ince bağırsağın yüzeyi düz bir yapı haline geliyor. Bu da besinlerin emiliminde azalmaya ve çeşitli sağlık problemlerine yol açıyor. Çölyaklı biri kendinde bu durumu fark ettiği anda gluteni kestiğinde birkaç hafta sonunda rahatlamaya başlıyor.”
“BİR AN İÇİN ÇÖYAKLI OLDUĞUNUZU HAYAL EDİN..”
Baytok, "Danışanlarımın en çok zorlandığı konu sosyal yaşam" diyerek çölyak hastalarının sosyal yaşamda yaşadığı sıkıntıları dile getirdi: Kültürel olarak bir arada olduğumuz tüm organizasyonlarda yemekler önemli bir yer tutuyor. Doğum gününde ikram edilen pastadan tutun da taziye evlerinde dağıtılan helvaya kadar gluten içeriği bulunuyor. Bir an için çöyaklı olduğumuzu düşünelim, bu ikramların hiçbirini kabul edemiyoruz. Bu durum, çölyak hastalarının sosyal yaşamlarını olumsuz yönde etkileyebiliyor.”
Baytok, sporcu bir çölyaklı danışanın hikayesini şu sözlerle anlattı: “Örneğin, 17 yaşında sporcu bir çölyak hastası danışanım, glütene karşı aşırı hassas olduğu için ailesi bile gluten içeren hiçbir şeyi eve getiremezdi. Çapraz bulaşma riskinden dolayı, bazı çölyak hastaları gluten bulunan alanlarda dahi duramazlar. Annesinin evde glütensiz tariflerden oluşan bir defteri vardı ve disiplin sayesinde genç sporcu sağlıklı kalabiliyordu.”
GLUTENSİZ DİYET HERKES İÇİN Mİ?
Çölyak hastalarının sağlıklı bir yaşam sürdürebilmeleri için gluteni tamamen hayatlarından çıkarmaları gerekiyor. Bu, buğday, arpa, çavdar ve bunların yan ürünlerinden yapılan gıdaların tamamen diyetten çıkarılması anlamına geliyor. Paketli ürünlerin etiketleri dikkatle okunmalı ve gluten içerip içermediği kontrol edilmelidir. Glutensiz un, ekmek, makarna ve diğer ürünler tercih edilmelidir. Mısır, pirinç, patates, kinoa, amarant, karabuğday ve teff gibi doğal olarak glutensiz gıdalar tüketilebilir. Restoranlarda yemek yerken, yemeklerin nasıl hazırlandığı ve içeriklerinin ne olduğu konusunda bilgi almak önemlidir. Glutensiz menü sunan restoranlar tercih edilmelidir.
Baytok, “Glutensiz yaşam sosyal medyada gördüğünüz gibi bir konu değil. Ciddi bir disiplin gerektiriyor” diyerek çölyak hastası olmayan veya glütenle ilgili bir rahatsızlığı olmayan kişilerin glutensiz beslenmesine gerek olmadığını söyledi. Baytok: “Gluten, sağlıklı bireylerin beslenmesinde önemli bir yer tutar. Sosyal medyadan edilen yanlış bilgiler, kişilerin yanlış diyet uygulamalarına yönelmesine neden olabilir” sözleriyle beslenme konusunda bilinçli olmak ve doğru bilgilere dayanarak hareket etmek gerektiğinin önemine vurgu yaptı.
ÇÖLYAK HASTALIĞI TAMAMEN TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ ?
Baytok, çölyak hastalığının şu an için bilinen tek etkili tedavisi, ömür boyu sıkı bir gluten içermeyen diyet uygulamak olduğunu söyleyerek çölyak hastalığının tedavisi hakkında şu bilgileri paylaştı: "Gelişen teknolojiyle beraber çeşitli yöntemler deneniyor. Bu konu ile ilgili genetik araştırmalar, enzim tedavileri ve aşı uygulamaları gibi çeşitli tedavi olanakları üzerinde çalışmalar yapılıyor. Şimdilik bu çalışmalar, bağışıklık sisteminin gluten proteinine verdiği anormal tepkiyi engellemeyi hedefliyor. Tam bir çözüm sağlamaktan ziyade, gluten kontaminasyonunu azaltmaya yönelik bir destek sağlanması söz konusu. Hâlihazırda bu yöntemler deneysel aşamadalar ve klinik uygulamaya geçmeleri zaman alacak diyebiliriz."
Şu anda, çölyak hastalığını tamamen tedavi eden bir yöntem bulunmadığını söyleyen Baytok, sözlerine şu şekilde devam etti: "Mevcut tedaviler, semptomları yönetmeye ve bağırsak sağlığını korumaya yöneliktir. Kim bilir, gelişen teknoloji gelecekte çölyak hastalığının daha etkili bir şekilde yönetilmesine ve belki de tamamen tedavi edilmesine olanak tanıyabilir. Ancak bunu şimdiden söylemek zor. Şu an en etkili tedavi yöntemi beslenme tedavisidir, yani 'Glutensiz Diyet'."