Ülkemizin çeltik üretimi 2002’de 360 bin civarındayken, 2021 yılında 900 bin tona (pirinç karşılığı 550 bin ton) yükselmiştir. Pirinç tüketimi de yıllar itibarıyla artış göstermiş ve son yıllarda 675 bin tonun üzerine çıkmıştır. Mülteciler dahil kişi başına yıllık ortalama pirinç tüketimi 10 kilogram civarındadır. Ürettiğimiz pirinç tüketime yetmediği için yıllık 75.000-150.000 ton pirinç ithalatı yapmaktayız. Pirinçte kendine yeterlilik oranı % 80 civarındadır.
Pirinç, dünya nüfusunun üçte ikisinin tükettiği vazgeçilmez bir gıda maddesidir. Sodyum ve yağ içermeyen pirinç, böbreklerinden, kalp yetersizliğinden ve ödemden rahatsızlık duyanlar için eşsiz bir gıdadır. Çeltik suda yetişen tek tahıl cinsidir. Hemen hemen tüm çeltik çeşitleri protein, karbonhidrat, fosfor, demir, kalsiyum, B1, B2 vitaminleri ve az da olsa A ve C vitaminlerini içermektedir. İçerdiği mineraller sayesinde kemik yapısının gelişimini, cildin ve tırnakların parlaklaşmasını sağlamaktadır. Pirinç alerjik olmayan bir gıda maddesidir. Özel hasta diyetlerinde ve verdiği tokluk hissiyle zayıflama diyetlerinde kullanılabilir. Aynı zamanda bağırsak hareketlerini düzenleyen, tansiyonu düşürücü etkisinden dolayı sıkça tüketilen pirinç, mutfakların vazgeçilmezidir.
Son zamanlarda siyah pirinç üretim ve tüketimi artış göstermiştir. Siyah pirinç beyaz pirinçten daha yüksek antioksidan, B vitamini ve hazmedilebilir selüloz içermektedir. Siyah pirinç Iysine başta olmak üzere, amino asit, çinko, demir, fosfor, kalsiyum ve magnezyum içeriği beyaz pirinçten daha yüksektir.
Geçmiş yıllarda çeltik fiyatları tane uzunluğuna göre(uzun, orta ve kısa) belirleniyordu. Geçen sene ve bu sene TMO çeltik çeşitlerinin pazar değeri ve lezzetlerine göre gruplandırma yaparak fiyat açıkladı. Bu gruplandırma yapılırken belli ki bu konuda uzman kişilerin bilgisi ve tecrübesine müracaat edilmemiş. Birçok konuda olduğu gibi “biz yaptık oldu” mantığı ile hareket edilmiştir. Mesela, Alba ve Borandotto çeşitleri Osmancık gurubunda yer almış oysa bu çeşitlerin pilavı lezzetsiz olduğundan Vasco gurubunda yer alması gerekiyordu. Turbu CL, Hasat, Haziran, Reis CL, Aliço, Zeybek, Sur CL, Çakmak, Yıldız gibi çeşitler Vasco sınıfında yer almış oysa bu çeşitlerin pilav kalitesi yüksek olduğundan Osmancık gurubunda yer alması gerekiyordu. Bu yüzden bu çeşitleri üreten üreticiler mağdur edilmiştir. Bu pilav kalitesi ve lezzet guruplarına göre pirinç alan tüketicilerde lezzetsiz ve kalitesiz piriçleri tüketmek zorunda bırakılmışlardır.
Çeltik fiyatları üreticiyi tatmin edici düzeyde açıklansa dahi hasat ve pazarlama döneminde ithalat engellenmediği takdirde üreticinin mağdur olması önlenemeyecektir. Bu yüzden 1 Ağustos- 30 Mayıs tarihleri arasında ithalat engellenmelidir.
Çeltik Islahı ve araştırmalarına 40 yılını vermiş ve 60 civarında çeltik ıslah etmiş Dr. Halil Sürek emekli oldu. Yerini doldurabilecek yetişmiş araştırmacılar maalesef yok. Gördüğüm kadarıyla böylesine değerli bilim insanının yerinin doldurulamamasını dert edende yok. Ülkemizde tarımın neden geri kaldığını soruyorlar onlarca sebep sayabilirim…
Bende uzun yıllar çeltik ıslah araştırmalarında görev yapmış 4 adet yeni çeltik çeşidini ıslah ederek üretime kazandırmış bir araştırmacı olarak, fedakâr ve cefakâr çeltik üreticilerinin ürettikleri ürünlerin bol ve bereketli olmasını temenni ederim.