Osmanlı’da Tanzimat Fermanı’yla başlayan dönemde birçok alanda yenileşme çabaları olmuş, bu arada ziraat alanı da ihmal edilmeyerek ülke tarımı geliştirilmeye çalışılmıştır. İlk olarak 1847 yılında bir basma fabrikası açılması planlandığı zaman, Pamuk ziraatıyla ilgili ilk mektep Yeşilköy’de hava alanı yakınındaki Ayamama Çiftliği’nde Mekteb-i Zirai Şahane ismiyle açılmıştır. II. Abdülhamid, her alanda reformlara hız verdiğinde ziraat alanında uygulamalı modern bir mektebin yurt kalkınmasındaki önemini takdir ederek ziraat mektebi açılmasına izin vermiştir. Bu tarihten itibaren 10 Ocak Günü’nü kapsayan hafta ülkemizde Tarım Haftası olarak kutlanmaktadır.
Tarım öğretimi haftası kutlamaları çerçevesinde ilgililerin zorlanarak da olsa süslü püslü kutlama mesajları yerine, hatırladığım zaman ülkem adına hep üzüntü duyduğum içimde uhde olarak kalan tarım öğretimi ile ilgili düşüncelerimi sizlerle paylaşmak istiyorum. Türkiye’de 1940’ lı yıllarda kırsalda yaşayan nüfus %80 civarındaydı ve neredeyse tamamına yakını okuma yazma bilmiyordu. İkinci dünya savaşının sürdüğü savaş ekonomisinin uygulandığı o yıllar yokluk ve kıtlık yıllarıydı. Bu koşullar altında kırsalda okuryazarlığın artmasını, kalkınmayı ve bilginin yaygınlaşmasını sağlamak için 1940 yılında bu enstitüler açıldı sayıları 21’ e kadar yükseldi ve 1954 yılında ise kapatıldılar. Bu enstitülerde öğretmenlik eğitimi yanında uygulamalı olarak arıcılık, meyvecilik, hayvancılık, tarla ziraatı, el sanatlar, gıda muhafaza teknikleri gibi tarımsal faaliyetler uygulamalı olarak öğrencilere öğretiliyordu. Yetiştirilen öğretmenler görev aldıkları köylülere hem ilkokul öğretmenliği yaptılar, hem de modern ve bilimsel tarım tekniklerini üreticilere öğrettiler. Alternatif tarım tekniklerini uygulayarak verim artışı sağladılar, köy önderi olarak yoksulluğun yenilmesinde görevler yüklendiler. Hem ilkokul çağındaki çocuklar, hem de çiftçilik yapan babaları için rol model oldular.
Köy Enstitülerinde öğretmenlik ve tarım eğitimi yanında öğrencilerin ideolojik olarak sol düşünceye sahip olarak yetişmeleri konusunda yönlendirmelerinde olduğunu biliyoruz. Bu yönlendirmeler sağ düşünceye sahip kişileri ve gurupları rahatsız etti. Bu okullarla ilgili CHP içinden de olumsuz yaklaşımlar oluşunca, Başbakan İsmet İnönü, bu okulları kapattı. Toplumda Köy Enstitülerini kapatan rahmetli Adnan Menderes olarak bilinir ama aslında kapatan İsmet İnönü’ dür. Keşke bu okullar kapatılmasaydı. İdeolojik düşüncelerden arındırılarak eğitim ve öğretime, tarıma, sanata ve kırsalın aydınlanmasına katkı yapmaya devam etselerdi.
Bu dönemden sonra Tarım Bakanlığına bağlı Tarım Meslek Liselerinin sayıları artarak altmış civarına kadar yükseldiğini biliyorum. Ancak daha sonra sayıları 1980 yılında 37’ye, 1982 de 27 ‘ye ve 1983 de ise 8’e kadar indirildi. Kalan okullarda 2006 yılında Milli Eğitim Bakanlığına devredildi. Kapatılan okulların ve okula bağlı işletmelerin terk edilmiş görüntüsü metruk binaya dönmesi, arazilerinin çarçur edilmesi Tarım Meslek Lisesi mezunu birisi olarak beni derinden üzmektedir Tarım Meslek Liseleri’ de tarımsal potansiyeli yüksek büyük araziler üzerine kurulmuştu. Dersler uygulamalı olarak verilmekteydi ve çoğu zaman okulların bulunduğu çiftliklerde tarımsal faaliyetlerde hem teknik eleman ve yeri geldiğinde de işçi olarak öğrenciler çoğu zaman gönüllü olarak çalışırlardı. Ziraat Meslek Liselerinde yetiştirilen tarım teknisyenleri ziraat mühendisleriyle birlikte tarımsal öğretim ve üretimin artışında büyük çaba sarf etmişlerdir. Bu okullara günümüzde ciddi ihtiyaç duyulmaktadır.
Söke Ziraat Odası Başkanı Kemal Kocabaş, yıllardan beri tarımda ara eleman sıkıntısı çekilen Söke’ye tarım meslek lisesinin yeniden açılmasını istediğini basından öğrendim. Adana Çiftçiler Birliği, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Adana Ticaret Odası 2018 yılında açılmasını sağladıkları Tarım Meslek Lisesini tanıtmak için maddi manevi desteklerini sürdürmektedir.
Uygulamalı eğitim veren ve ara eleman ihtiyacını karşılayan bu önemli okulların büyük çoğunluğunun kapatılması tarımın tarımsal eğitim ve öğretimin aleyhine olmuştur. Dünyanın birçok gelişmiş ülkesinde tarım sektöründeki ara eleman ihtiyacı tarım meslek liselerinden karşılanmaktadır.