ÖZEL HABER: MUHAMMED AYBER
Otofaji, hücrelerin kendini temizleme ve yenileme süreci olarak tanımlanıyor. İnsan bedenindeki hücreler, yaşlanma ve çeşitli zararlı etkenlerle mücadele ederken, bu mekanizma sayesinde sağlıklı bir şekilde işlevlerini sürdürebiliyor.
Prof. Dr. Yörükoğlu'nun ifadesiyle, otofaji "Hücrelerimiz için bir temizlik, geri dönüşüm ve gençleşme operasyonu" olarak adlandırılıyor. Bu mekanizmanın aktivitesini artıran aralıklı oruç gibi yöntemler, sağlıklı kilo kontrolü, şeker hastalığı başta olmak üzere kronik hastalıklardan korunma ve yaşlanmayı geciktirici etkileriyle öne çıkıyor.
Prof. Dr. Yavuz Yörükoğlu özetle şunları söyledi:
Otofaji konseptini ilk kez 2015 yılında yayınlanan kitabımda gündeme getirmiştim. Bu kitapta, aralıklı oruç ile ulaşılan otofajinin insan sağlığı üzerindeki olağanüstü etkilerini anlatmıştım. İnsanlara yabancı ve zaman zaman aykırı gelen bu konsept başlangıçta fazla ilgi görmedi. Hatta saldırılara ve eleştirilere maruz kaldı, ta ki 2016 yılı sonunda Nobel Tıp Ödülü'nü otofaji konusundaki araştırmalarıyla ünlü Japon bilim adamı Yoshinori Ohsumi'nin almasına kadar. Konu, hem sağlık basınında hem de bilim dünyasında büyük ilgi gördü. Bugün Amerikan Ulusal Tıp Kütüphanesinin veri tabanı olan PubMed'de otofaji üzerine yaklaşık 9900 araştırma çalışmasının olduğu görülüyor.
OLUŞAN İNSAN BEDENİ 30-40 YIL HİÇ TIK ETMEDEN ÇALIŞABİLİYOR
Peki, nedir bu otofaji ve niye bu kadar önemli? Bunu size ilginç bir örnekle anlatmaya çalışayım.
Diyelim ki paranız var ve son model, lüks, en kaliteli bir otomobil satın aldınız. Bu otomobil en kaliteli çelik ve alüminyumdan yapılmış, yüksek teknoloji bir motora sahip, en iyi ileri elektronik donanıma sahip. Böyle bir arabaya genellikle firma tarafından 5 ila 7 yıllık bir garanti verilir, tabii yıllık olarak bakımlarını yaptırmanız kaydıyla. Yıllar içinde arabada ufak tefek aksaklıklar çıkabilir, garanti süresinin sonunda da genellikle daha büyük sorunlar ortaya çıkar. Bu durumda genellikle parça değişimleri ve daha pahalı bakımlar gerekebilir ve en kaliteli arabaların 10 ila 15 yıl içinde hurdası çıkar. Şimdi, durum böyleyken, çok kaliteli, yüksek teknoloji bir araba ancak 10-15 sene dayanabilirken, nasıl oluyor da narin hücrelerden oluşan insan bedeni 30-40 yıl hiç tık etmeden çalışabiliyor? Genellikle 40 yıldan sonra lizozomlar hücre içinde biriken toksinleri, olası virüsleri, eskimiş proteinleri ve bozulmuş DNA'ları yer ve enerji olarak kullanır, tazelerin yapılmasını sağlar. İşte lizozomların yaptığı bu olaya otofaji deniliyor. Otofajinin kelime anlamı 'kendi kendini yemek'tir. Özetle, otofaji hücrelerimiz için bir temizlik, geri dönüşüm ve gençleşme operasyonudur. Ben lizozomları ve otopolojiyi bir zamanların ünlü video oyunu Pacman'e benzetirim. Burada Pacman karakteri önüne çıkanları yer ve alanı temizlerdi. Otofaji olmasa, hücrelerimiz ve tabii ki organlarımız çok kısa bir sürede iflas ederdi.
SAĞLIKLI VE GENÇ KALMAK İÇİN YAPILMALI
Otofaji, aslında hücrelerimizde asgari düzeyde de olsa sürekli olarak gerçekleşen bir olgudur. Şimdi otofajiyi başka bir örnekle anlatmak istiyorum size. Diyelim ki bir evimiz var. Bu ev uzun süre ihmal edilmiş, tozlanmış, kirlenmiş ve bulaşıklar birikmiş, kokuyor ve çöpler birikmiş. Bir süre sonra her yer kokmaya başlar, mikroplar çoğalır ve böcekler basar. Tabii böyle bir evde yaşamak söz konusu değil. Bir noktada, "bu böyle olmayacak" dersiniz ve evi temizletmek için bir temizlik ekibi çağırırsınız. Bu ekibin adı lizozomlar. İşte bu ekip eve giriyor, önce tozları alıyor, etrafı temizliyor, yerleri siliyor, bulaşıkları yıkıyor, diziyor ve birikmiş çöpleri alıyor. Hatta atmıyor, ısınmak için sobaya atarak yakıyor, bozuk muslukları ve elektrik düğmelerini tamir ediyor ve evi pırıl pırıl, yaşanır bir hale getiriyor. İşte lizozomların hücre içinde yaptıkları buna çok benziyor. Sağlıklı ve genç kalabilmek için otofajiyi hep canlı tutmak gerekiyor.
16/8 ARALIKLI ORUÇ
İşte şimdi geldik kritik noktaya. Biraz önce dediğim gibi, lizozomlar ve otofaji asgari düzeyde de olsa sürekli olarak gerçekleşir. Ancak, lizozomların aktivitesini ve otofajiyi arttırmanın bazı yolları vardır. Bu yolların başında belirli bir süre kalori almamak veya aç kalmak gelir. Biz belirli bir süre yemek yemediğimizde, aç kaldığımızda, kanda şeker düzeyi düşer, insülin düzeyi düşer ve daha önemlisi kandaki amino asit düzeyleri de düşmeye başlar. Beynimiz ve bir süre sonra lizozomlarımız bu durumu algılar ve kendini korumak için otofajiyi başlatır. Örneğin, 16-8 tarzında bir aralıkla oruç uyguladığımızda, oruç süresinin 14-15 saatinde otofaji hızlanmaya başlar. Oruç sonunda kalori alınmasıyla birlikte bu süreç yavaşlar. Oruç süresinin uzaması, otofajiyi de o oranda arttırır. Örneğin, 16-8 tarzında bir aralıkla oruç uyguladığınızda, oruç süresini 16'dan 17'ye veya 18'e uzattığınızda, otofaji artar ve güçlenir.
VÜCUTTA NELER OLUYOR NELER
Aralıklı oruç ve otofaji ile kazanımlarımız sağlıklı kilo verme süreci başlar, insülin direnci kırılır veya azalır, sağlıklı bir kan şekeri dengesi sağlanır, kan yağları ve kolesterol seviyelerinde düzelme sağlanır. Bağışıklık sistemi güçlenir, gençlik genleri aktive olur ve gençlik hormonu somatotropin salgılanması artar. Hücrelerin yenilenmesi cildin daha sağlıklı ve güzel görünmesini sağlar. Bütün organlarımızın hücrelerinde temizlik ve yenilenme gerçekleşir, enerji düzeyinde artış olur, cinsel fonksiyonlarda artış olur, zihinsel faaliyetlerde artış olur ve Alzheimer ve Parkinson gibi hastalıklara karşı koruma sağlar. Ayrıca, kalp-damar hastalıklarına karşı koruma sağlar, kanserlere karşı koruma sağlar ve sağlıklı ömür beklentisini arttırır.
MEĞERSE GENÇLİK PINARI İÇİMİZDEYMİŞ
Son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalar, aralıklı oruç ve sonucunda oluşan otofaji ile kilo kontrolü, şeker hastalığı başta olmak üzere kronik hastalıklardan korunma, enerji düzeyini arttırma ve genel anlamda yaşlanmayı geciktirici etkileri üzerine yoğunlaşmıştır. "Gençliğin Sırrı: Otofaji" isimli kitabında, metabolik otofajiye ulaşmanın yollarını adım adım birlikte yürüyeceğiz. Bu kitapta otofajiyi tetikleyen ve hızlandıran davranışları ve gıdaları göreceğiz. Öte yandan, otofaji ile birlikte nasıl sağlıklı kilo verilebileceğini, başta şeker hastalığı olmak üzere kronik hastalıklardan nasıl korunabileceğimizi ve genel anlamda nasıl gençleşebileceğimizi göreceğiz. Tarih boyunca insanlar hep yaşam boyu gençlik arayışında olmuşlardır, meğerse o gençlik pınarı hep içimizdeymiş.”