ÖZEL HABER: GÜNSU ÖZMEN
Psikolojik Danışman Zehra Rusum, çocuk ve ergenlerle psikolojik danışma alanında çeşitli eğitimler aldı. Aile danışmanlığı, oyun terapisi, çocuk ve ergenlerde bilişsel davranışçı terapi, moxo dikkat testi gibi alanlarda kendini geliştirdi. Şu anda Necmettin Erbakan Üniversitesi Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik bölümünde yüksek lisans eğitimine devam eden Rusum, uzmanlık alanında daha da ilerlemeyi hedeflediğini dile getirdi.
Ebeveyn ve çocuk ilişkisine dair anadolugazete.com.tr'ye açıklamalarda bulunan Rusum, "Demokratik tutum" kavramına dikkati çekti.
EBEVEYN TUTUMU VE ÇOCUK GELİŞİMİ İLİŞKİSİ
Ebeveyn tutumları, çocuğun gelişiminde ve davranışlarında nasıl bir rol oynar kısaca bahsedebilir misiniz?
Hayata adım attığımız andan itibaren örnek aldığımız ilk model ebeveynlerimizdir. Özellikle kişiliğimizin genel anlamda 0-6 arasında oluştuğunu varsayarsak ebeveynimizin tutumlarının bu dönemde ileriki yaşamımızı duygusal, sosyal ve bilişsel anlamda oldukça fazla etkilediğini söyleyebiliriz. Bu tutumlar çocuğun özgüvenini, kurduğu ilişkileri, psikolojik sağlamlığını doğrudan etkiler.
Bazı temel ebeveyn tutumları nedir?
Yaygın olarak bilinen ebeveyn tutumları olarak; İlgisiz ve kayıtsız ebeveyn tutumu, serbest-aşırı izin verici ebeveyn tutumu, kararsız ve dengesiz ebeveyn tutumu, aşırı koruyucu ebeveyn tutumu, mükemmeliyetçi ebeveyn tutumu ve demokratik ebeveyn tutumundan bahsedebiliriz.
DEMOKRATİK EBEVEYN TUTUMU
En uygun-beklenen ebeveyn tutumu hangisidir?
En sağlıklı tutum olarak ‘Demokratik Ebeveyn Tutumu’ndan bahsedebiliriz. Bu tutuma sahip ebeveynler; çocuklarını koşulsuz kabul edip, sevgilerini gösterirler, çocuklarına sağlıklı sınırlar oluştururlar. Sıcak ve tutarlı tavırlar sergilerler. Çocuklarının fikirlerini dinler ve onlara saygı duyarlar.
Yapılan eleştiriler kişiliğe değil davranışadır. Bu tutumla büyüyen çocuklar ise; sosyal, özgüvenli ve sorumluluk bilinci gelişmiş bağımsız, iş birliğine yatkın, insanlara güvenebilen, kurallara saygılı, kendisinin ve başkasının sınırlarını bilen ve bu sınırları koruyan, sorgulayan, yardımsever ve düşündüklerini kolaylıkla ifade eden kişilikler geliştirirler. Girdikleri bir ortamda yaşadıkları duygusal zorlanmalardan etkilenseler bile bunun üstesinden gelebilirler üstesinden gelemedikleri durumlarda destek alabileceklerini bilirler.
Çocuk yetiştirmekte bu tutumların önemi nedir? Bu ebeveyn tutumların çocuklar üzerindeki etkileri nelerdir?
Az önce de söylediğim gibi aslında yaşamımızın ilk 6 yılı kişiliğimizin gelişmesinde oldukça büyük rol oynar. Bu süreçte vakit geçirdiğimiz kişiler genel olarak ebeveynlerimiz oluyor. Onların tutum ve davranışlarıyla dünyaya bakış açımız şekilleniyor. Bu tutum ve davranışlar ne kadar tutarlı, sevgi dolu, kabul edici olursa ileride kurduğumuz ilişkiler de aynı şekilde oluyor.
Çocuklarda özsaygı, duygusal ve fiziksel gelişim, bağlanma vb. faktörler ebeveyn tutumlardan nasıl etkilenir?
Aslında direkt etkilenir diyebiliriz ancak açacak olursak çocuklar anne rahmine düştükleri andan itibaren etrafta olan bitene şahit olurlar ve annenin hissettiği tüm duyguları hissederler. Doğduktan sonra 1-2 yaşına kadar da bu durum çok değişmez. Kendisini annesiyle bir bütün şeklinde algılar ve bu şekilde annenin tüm duygu durumunu hisseder. Bu durumda ebeveynin sergilediği tutum aslında çocuğun dünyaya bakışını şekillendiriyor diyebiliriz. Çocuk dünyaya ebeveyninin gözüyle bakıyor. Ebeveyn aşırı korumacı bir tutum sergilediyse çocuk dünyayı güvenilmez bir yer olarak algılayabiliyor gibi bir örnekle somutlaştırabilirim.
Ebeveyn tutumları değiştirilebilir mi bu durumda çocuklarda ne tür değişiklikler gözlemlenir?
Tabii ki değiştirilebilir. Tabii burada ne kadar erken davranırsak o kadar sağlıklı olur. Ebeveyn olumsuz ve tutarsız tutumlarından vazgeçip daha dengeli, olumlu bir tavır sergilemeye başladığında çocukta da aynı şekilde değişim kaçınılmaz olur. Aslında burada eklemek istediğim bir şey de var, hepimiz dünyaya ebeveynimizin gözlükleriyle bakıyoruz. Şu anda ebeveyn olanlar da “öğrendikleri şekilde” davranabiliyorlar ve bu çok normal. Burada önemli olan başka bir yol bilmiyorum demek yerine araştırmak ve gerektiği yerde destek almaktan çekinmemek.
Ebeveyn tutumları hangi ruh sağlığı bozukluklarına yol açabilir?
Bunu genellememiz ve ruh sağlığı bozukluğu dememiz çok doğru olmaz aslında ama bazı ebeveyn tutumları bazı problemlere neden olabilir diyebiliriz.
Örnek verecek olursak mükemmeliyetçi bir ebeveynin kaygı düzeyi yüksek bir çocuğu olabilir. Ya da aşırı koruyucu tutum sergileyen ebeveynin öz güven problemi yaşayan ve kendi kararlarını vermekte zorlanan, başkalarına bağımlı olma eğilimi gösteren kişilik yapısı oluşturabilir. Başka bir örnek verecek olursak da aşırı hoş görülü tutum sergileyen ebeveynin kontrolsüz ve saldırganca davranışlar gösteren çocukları olabilir.
Ebeveynlerin çocuklara karşı sorumlulukları nelerdir? Bu sorumluluklarla tutumları nasıl ilişkilendirirsiniz?
Bazen ebeveynlerin üzerine çok gidildiğini de düşünüyorum, özellikle günümüzde ebeveynler çok fazla eleştiriye maruz kalarak kendilerini suçlu hissedebiliyor. Genel olarak ebeveynlerin çocuklara karşı sorumlulukları anne karnına düştüğü andan itibaren başlıyor diyebiliriz.
Annenin sağlıklı beslenmesi, ruhsal olarak huzurlu bir ortamda olması gibi faktörlerle etkilenmeye başlıyor. Doğduğu andan itibaren yapmamız gereken ise fizyolojik ihtiyaçlarını gidererek sevgi göstermektir. Biraz daha büyüdüğünde ise durum değişir ancak sabit kalan şey genel olarak sevgimizi esirgememek ve sağlıklı sınırlar koymak diyebiliriz.
Ebeveynlere bu tutumları hakkında neler önerebilirsiniz?
Sadece tutumlar hakkında değil aslında genel olarak önerebileceğim şeyler olabilir. Hepimiz çocuğumuz gelecekte güzel bir hayat yaşasın, mutlu olsun istiyoruz ve bunu farklı şekillerde ebeveynlik sergileyerek gösteriyoruz ancak bunun tek bir doğrusu yok öncelikle bunu bilmeliler. Çocuklara sevgimizi yeterince gösterip onları ve duygularını kabul edip bazen o duygusuna eşlik ederek anlamaya çalışırsak, kendisine ve çevresine zarar verebileceği yerde sağlıklı sınırlar koyarak onları korursak güçlü bir ebeveyn-çocuk ilişkisi gelişir diyebilirim.
Ebeveynler için, ebeveyn tutumları hakkında önerebileceğiniz kitap-kitaplar var mıdır?
Bu konuda birçok kitap var ancak birçok hocamızın bir araya gelerek yazdığı “Çocuk ve Ergen Eğitiminde Anne-Baba Tutumları” kitabını önerebilirim.