Kimdir Ferhat Turanlı? Yakından tanıyalım. Bütün yaşamını Türkoloji ve Türk tarihi ilminin yükselişine, tebliğine ve tanıtımına ayırmıştır. Ve bu yolda her türlü zorluklara metanetle direnmiş, Türk’ün dünyaya açılımı, yükselişi tarihini bilim adına derinden araştırmıştır. Bütün ilmi araştırmalarını İstanbul’da ve Ukrayna’da yapmıştır; bu amaçla kadim Ukrayna-Türk topraklarını adım-adım dolaşmış, kütüphaneleri didik-didik araştırmıştır… Turanlı soyadını taşıması hiç de tesadüfî değildir. Dostum Ferhat, Turan devletinin yaratılışı ve pekişmesi âmâlı yoluna atamış gerçek Türk kahramanıdır, diye bilirim.

Ferhat Kardeşhan oğlu Turanlı, 26 Aralık 1960 yılında Azerbaycan’ın Sabirabad reyonu Çiçekli köyünde dünyaya merhaba dedi. 1977-de İlk ve Orta Okulu Muğan Genceli Okulunda okudu ve iki yıl Bakü’de çalıştı. 1979 yılında Harbi Hizmete çağrılır ve Ukrayna’nın Lviv ve İvano-Frankivsk Harbi hissede hizmet ediyor. Bana göre Ukrayna’yı tanımak, eski Kiyev-Putivl Türk devletinin tarihi topraklarında bulunmaktan büyülendi, diye bilirim. Askeri hizmet bitti, fakat Ferhat’ın Ukrayna topraklarına içtenlikle bağlılığı onu buralarda kalmasına vesile oldu.

TURAN RUHU, FERHAT’I UKRAYNA TOPRAKLARINA BAĞLADI

Bir müddet Ukrayna İç İşleri Bakanlığında çalıştı. Ayrıca Prikarpatya Polis Akademisinde eğitim aldı. 1986 yılında aile kurdu, bu mutlu aile birlikteliğinden torunu bile vardır. Ukrayna vatandaşlığını aldı. Ama pedagoji faaliyetini elden bırakmadı. Bu sebeple 1992 yılında Vasili Stefanik adına İvano-Frankiysk Devlet Pedagojik Üniversitesinde eğitimini başa vuruyor, aynı Üniversitede Yüksek Lisana devam ediyor. Dünya tarihi kitaplarını ele alıyor ve bu toprakların kadimlerde Türklere ait olduğunu öğreniyor. Kadin Türk kaynakçalarda bu topraklarda Oğuz Kağan’ın yiğitlerinin at oynattıklarını öğreniyor. Bu sebeple- “Türk yazılı kaynakçalarda XVII yy. Ukrayna Kazak Devleti-Krım Hanlığı-Türk Osmanlı İmparatorluğu İlişkileri” üzerine Doktora konusunu 1994-1996 yıllarında İstanbul Üniversitesinde devam ettiriyor. Türk arşivlerini didik-didik araştırıyor. Bütün bu tarihi kaynakçaları araştırırken bütün yaşamını bu alana atarak bunu manevi görev olarak idrak ediyor, azimle bu yolda çalışmalarına hız veriyor. Sonuç: 1997 yılında Ukrayna Milli Bilimler Akademisi Mihaylo Hruşevski adına kadim El Yazıları ve Kaynakçaşinaslık Enstitüsü Bilim Şurasında Yüksek Lisans (Bilimler Namizedi) Tezini savunuyor. 2017 yılı Ekim ayında “Türk –Osmanlı yazılı kaynakçalarda XVI-XVIII yy. Kazak dönemi Ukrayna Tarihi” konulu Doktorasını, Taras Şevçenko Kyıv Milli Üniversitesi Bilim Şurasında savunmuştur. Yaşamının 40 yılı Ukrayna’da geçmiş Ferhat Turanlı, yorulmak bilmeden Türk Tarihinin derinliğiyle araştırmalarına azimle devam ediyor. Şimdi ise “XVI-XIX yy. Türk Osmanlı İmparatorluğu, Ukrayna Kazak Devleti, Krım Hanlığı ve Doğu Avrupa Devletleri arasındaki İlişkiler” konularını derinliği ile araştırıyor.

UKRAYNA BİLİMİNE KATKILARI UNUTULAMAZ

Hazırda Kyiv-Mohilyanska Bilim Akademisi Milli Üniversitesi Humanitar Bilimler Fakültesi Profesörüdür. Ayrıca, Profesör, Ferhat Turanlı’nın teşebbüsü ile 2019 yılında Milli Aviasya (Havacılık) Üniversitesinin Uluslararası İlişkiler Fakültesi bünyesinde Doğu Bilimleri (Şarkşünaslık) ABD kurdu ve Başkanıdır.

Dünyanın çeşitli devletleri Üniversitelerinde, Bilim Kurumlarında İlmi Panellere, Konferanslara katılıyor. Bulunduğu ve yaşadığı ülkelerde ülkemizin tarihini, milli -manevi değerlerimizi liyakatle tebliğ ediyor. Örneğin, Kyiv’de ilk defa Diaspora teşkilatlarını yaratarak, etrafına Ukrayna topraklarında bulunan Azerbaycanlı iş adamlarını, çalışanları toplamıştır. Avrupa’da ilk defa açılan, “Azerbaycan Dili ve Edebiyatı” derslerini Ferhat Turanlı veriyor; ayrıca “Türk Enformasyon ve Araştırma Merkezi”ni organize etmiştir. Toplam 200-den fazla ilmi araştırmaların, 3 ilmi araştırtma kitaplarının yazarıdır. Türkoloji, İslamşinaslık, Ukraynaşinaslık, Uluslararası ilişkiler, politalogiya alanlarında derslikler yazmış, ünlü bilim adamıdır. Zaman-zaman siyaset adamlarına, özellikle Milletvekillerine Danışmanlık yapmıştır. 2006-2008 yıllarında Ukrayna Ali Radası’nda (Milli Meclisinde) Milletvekili Gennadiy Udovenko’nu8n ve 2014 yılında Milletvekili Lidiya Girineviç’in Danışmanlığını yapmıştır.

1988 yılından başlayarak Ukrayna”da Diaspora Teşkilatının ileri kurucularından biridir. Kyiv’de tesis ettiği “Azerbaycanlı ve Ukraynalı Aydınları Asambleyası”nın Başkanıdır. Ayrıca, “Ukrayna Azerbaycanlıları Kongresi”nin tesisçilerinden biri sayılır.

REKTÖR, “BEN DE TÜRKÜM”, DEDİ

Çalıştığım Gazi Üniversitesi ile Kyiv-Mohilyanska Akademisi ile Ortaklaşa “Uluslararası Bilim Kongresi”ni organize ettik (2009). Hocalarımız bilim Dallarında dünya ünlüleri idi: Zehra Odyakmaz-Türkiye Ombudsmanı; Hasan Ünal, Uluslararası Hukuk Danışmanı; Yusuf Halacoğlu, Türk Tarih Kurumu Başkanı; Turan Akuzum, Ankara Üniversitesi Bölüm Başkanı, Prof. Dr. Refik Samet, A.Ü. Bilgisayar Bölümü Başkanı; Doç. Dr. Bakit Baktıgül-Almatı Farabi Üniversitesi ve başka Hocalarla Kyiv yolunu tuttuk. Bizleri büyük coşkuyla karşıladılar, otellere yerleştik ve Üniversiteye geldik. Türkiye delegasyonunu rektör özel kabul etti. Hepimizle ayrı-ayrı görüştü. Bizler oturduk, fakat rektör bizlere hasretle bakıyordu. Ayaktaydı ve aynen şöyle dedi:

-Çok gururluyum ki sizlerle buluşuyorum, çünkü ben kendim de Türküm… -dedi. Hepimiz kalktık, kendisini ayakta epey alkışladık… Sonra kahvelerimizi içtik, tatlı-tatlı konuştuk. On gün Kyiv’de bulunduk ve tarihi mekânları, Taras Şevçenko’nun Abidesini ziyaret ettik. Çok güzel Bilim Kongresini yaptık, ama rektörün o anlamlı sözleri hala da hafızamdadır. Orada iken anladım ki Ferhat’ın Ukrayna’da Türk tarihini araştırmasının ne kadar önemli ve ademiyetli olduğunu idrak etmekteyiz.

Ferhat Turanlı, ömrünün kırk yılını kadim Türk toprakları sayılan Ukrayna ülkesinde eğitimden bilimin yükselişlerine, yeni-yeni Ana Bilim Dallarının organizesine, diasporanın teşkili ve çalışmalarına, çeşitli dünya devletlerindeki Panellere, Sempozyumlara sunduğu önemli sunumlarına ayırmıştır. O kadar da kolay değildir: başka bir ülkenin ortamına, mantalitesine saygıyla yanaşarak, yeni-yeni teklifler, düşünceler teklif etmek, ABD açmak ve Ukrayna gibi tarihi zengin bir devletin bilimine katkıda bulunmak-bunlar sıradan işler değildir. Yılların birikimi, deneyimi, ilmi araştırmaları-Ferhat Turanlının bütün bu çalışmaları devletlerin dikkatinde olduğu aşikârdır. İşte bu sebepten de Ödüller peş-peşe akıp geliyor ve onun kıymetli sinesini bezemektedir: “Ukrayna’da Şarkşinaslık (Doğu Bilimleri) İlminin yükselişindeki Hizmetine göre (2002), “Kyiv-Mohılyanska Akademisi Milli Üniversitesi’nde Doğu ilminin yükselişindeki hizmetlerine göre (2008) çok önemli Ödüller almıştır. 2016 yılında Dünya Azerbaycanlıların IV Kurultayında Azerbaycan Cumhurbaşkanı tarafından “Terakki” Ordeni ve daha nice Ödüllerle taltif olunmuştur.

FERHAT TURANLI PEK ÇOK KİTAPLAR ÜZERİNDE ÇALIŞMALARA DEVAM EDİYOR

Aziz dostum, doğumunun 60. Yılını kutluyorum. Seni ileride büyük çalışmalar, bilim dalında yükselişler bekliyor. Sana kardeşçe teklifim de vardır: kesinlikle siyasete girme, çünkü seni vatandan uzaklarda yükseklere yücelten bilimdir, ilimdir, tarihi çalışmalarındır. Siyasette hemen de düşüşler oluyor. Ama bilimde daima zirvelere doğru yükselişler vardır. Bundan güzel ne ola bilir?

Seni ve aile fertlerini yeni 2001 yılını kutluyorum. Can sağlığı, aile saadeti arzuluyorum. İlmi çalışmalarında daima yükselişlere yücelmeni temenni ederim.