Bitkisel üretimde, verime etki eden birçok faktör olmakla birlikte; bunlardan en önemlileri uygun çeşit kullanımı ve gübre uygulamalarıdır. Üst gübrelemede kullanılan ve gübreleme yoluyla eksikliği giderilmeye çalışılan ana besin maddesi azottur. Üst gübrelemede genel olarak Üre, Amonyum Sülfat(AS), Kalsiyum Amonyum Sülfat(CAN) gibi gübreler kullanılmaktadır.

ÜRE gübresi amidli gübrelerden olup %45-46 saf azot içerir. Azot besin elementinin bitkilerde boy uzatıcı ve kök geliştirici etkisi vardır. Diğer azotlu gübrelere nazaran üre gübresinin daha erken zamanda tarla yüzeyine uygulanması gerekir. Çünkü azotun bakterilerce parçalanarak amonyum, karbonat ve nitrata dönüşmesi gerekir. Az miktarda bir rutubet ile eriyerek bitkiye yarayışlı hale gelir. Toprak pH’sına etkisi hafif asit yöndedir. Pozitif yüklü olduğundan dolayı negatif yüklü toprak parçacıklarına tutunur ve yıkanma suretiyle azot kaybı çok az olur. Ancak üre gübresi uygulandıktan kısa bir süre sonra yağışın gelmediği sıcak ve güneşli havalarda toprak yüzeyinden % 30’a varan gaz halinde azot kaybı oluşabilir. Eğer aradan 10 gün geçerse bu kayıp oranı %80 civarına ulaşabilmektedir. Bu kayıplar kireçli ve kumlu topraklarda daha da fazla olmaktadır.

Bitki besin maddelerinin çok az bir kısmı yapraklarda bulunan ve bitkinin hava alışverişini sağlayan gözeneklerden ve mikrofibril kanallardan alınabilir. Bitki besin elementlerinden Azot (özellikle üre formu) yapraklar tarafından en hızlı alınabilmektedir. Bunun sebebi ise üre, suda eridiğinde (+) ve (-) elektrik yükü kazanmayıp yaprak yüzeyinde bulunan gözeneklerden ve kanallardan içeriye geçebilecek çapta olmasındandır. Esas olan toprak, yaprak ve su analizlerine dayalı olarak topraktan yapılan taban (toprak altı) ve üst gübrelemesidir. Noksanlık durumunda bitkilerin eksikliği görülen o besin elementi veya elementleri ile yapraktan takviye olarak gübrelenmesi gerekmektedir.

%26 CAN gübresi %26 azot ve az miktarda kalsiyum ve Magnezyum ile bazı iz elementler içerir. Kireç (kalsiyum) içerdiğinden sulanabilen veya yağışı yeterli olan bölgelerde kullanılmalıdır ki içindeki kireç çözünebilsin. Yağışlı ve sulu şartlarda bu gübre kullanıldığı zaman bitki kalsiyumu kullandığı için toprağın kireç miktarında fazla bir artış olmaz. Aynı zamanda toprak pH’sı da fazla yükselmez. Azotun yarısı nitrat diğer yarısı amonyum formundadır. Böylece nitrat hemen kullanılabilirken amonyum ihtiyaç duyuldukça tedrici olarak kullanılır. Böylece etkisi hem hızlı hem devamlıdır.

%21 AS gübresi %21 azot içeren ve şeker gübresi olarak da bilinen ilk sentetik azotlu gübredir. Azotu amonyum formunda olduğundan dolayı topraktaki fosforun alımına da pozitif etki yapar. Kükürt (%24) içeren tek azotlu gübre formudur. Kükürt içerdiği için taban gübresi (ekim zamanında) olarak da kullanılabilir. Toprak parçacıkları tarafından tutularak, yıkanması önlendiği için çeltik tarımında yoğun olarak kullanılır. Asit karakterli olduğundan dolayı yüksek pH’lı topraklarda rahatlıkla kullanılabilir. Ancak yağışı fazla olan ve pH’sı düşük olan bölgelerde, amonyum azotu nitrata dönüşürken toprak pH’sı daha da düştüğü için kullanılması tavsiye edilmez.

Hububat tarımında bazı bölgelerde üst gübreleme zamanı başlamıştır. Bazı bölgelerde de üreticiler üst gübre ihtiyaçlarını temin etmeye başlamışlardır. Umarım bu yazı üreticilerimize üst gübreleme konusunda faydalı olmuştur. Sulama imkânı olan üreticiler üst gübreleme yaptıktan sonra yağmur yağmayacaksa mutlaka sulama yapmaları gerekir. Sulama imkânı olmayan üreticiler mutlaka yağmur yağışlarını takıp edip yağmur öncesi gübre uygulamaları büyük önem arz etmektedir.