Cumhuriyet ile dünya şehri olan Başkent; Ankara

DEĞERLENDİRME: DURSUN ERKILIÇ

Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Kurtuluş Savaşı sırasında Ankara’nın başkent olmasına karar vermişti bile. Ankara, Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasından sonra, Cumhuriyetin ilan edilmesinin öncesinde, İsmet Paşa ve arkadaşları 9 Ekim 1923’te TBMM’ye tek maddelik kanun teklifini verdiler. 14 Milletvekilinin teklifi, “Türkiye devletinin başkenti Ankara’dır” şeklindeydi. Teklif, 13 Ekim 1923’te kabul edilerek kanunlaştı. Bu tarihten sonra yeni Türk devletinin başkenti Ankara oldu.

ANKARA’DAKİ CUMHURİYET ESERLERİ

Cumhuriyetin ilanının hemen ardından sıra ekonomik kalkınmaya gelmişti. Bu süreçte Ankara çok sayıda fabrika, üniversite ve hastane ile donandı. Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, Esenboğa Havalimanı, Ankara Garı, Ankara Hipodromu, Atatürk Orman Çiftliği gibi önemli kurum, kuruluş ve mekanlara da cumhuriyet sayesinde kavuştu.

GELİŞEN BAŞKENT, ANKARA

Eğitim-öğretim, sağlık, bankacılık ve diğer ekonomik kurumlarının açılması sonucu Ankara, şehircilik açısından da büyük bir gelişme gösteren Başkentin imarı kurulan tuğla, kiremit, kereste, kireç ve çimento fabrikalarıyla gerçekleştirildi.

Elektriğe de kavuşan Ankara; un fabrikaları, marangoz fabrikaları, fişek ve mühimmat fabrikaları, bira ve şarap fabrikalarıyla gelişirken tam bir dünya kenti olmaya başladı.

KURUM VE KURULUŞ BİNALARI

O dönemde Ankara’ya kazandırılan eserlerden bazıları ve mimarları şöyleydi:

İkinci TBMM Binası (Vedat Tek, 1924), Etnografya Müzesi (Arif Hikmet Koyunoğlu, 1926), Ankara Palas (Vedat Tek, 1928), Gazi Eğitim Enstitüsü (Kemalettin Bey, 1928), İş Bankası Genel Müdürlüğü (G. Mongeri, 1928) Ziraat Bankası Genel Müdürlüğü (G. Mongeri, 1929), Ankara Devlet Resim ve Heykel Müzesi (Arif Hikmet Koyunoğlu, 1930).

Ayrıca birçok kamu binası da hizmete sunuldu…

ATATÜRK ORMAN ÇİFTLİĞİ

1925 yılında kurulan Atatürk Orman Çiftliği ve diğer çiftlikler, Türk tarımına önderlik ederken, bu çiftlikler 1937 yılında Atatürk tarafından hazineye devredildi.

ANKARA’YA KURULAN FABRİKALAR

Atatürk döneminde genç Cumhuriyetin Ankara’ya kazındırdığı fabrikalar şunlardı:

Ankara Fişek Fabrikası (1924),
Kırıkkale Mühimmat Fabrikası (1926),
Kırıkkale Elektrik Santralı ve Çelik Fabrikası (1928),
Ankara Çimento Fabrikası (1928),
Ankara Havagazı Fabrikası (1929),
Kayaş Kapsül Fabrikası (1930),
Ankara Buğday Silosu (1934),

ATATÜRK BULVARI…

Alman Herman Jansen’in Ankara İmar Planıyla (1932), şehrin ticari merkezi Ulus, idari merkezi ise Yenişehir olarak inşa edildi. O dönemde Ankara Kalesi ve civarı alışverişin en yoğun olduğu yerdi…

Yenişehir, Sıhhiye, Cebeci ve Bakanlıklar gibi semtler ile Gençlik Parkı, 19 Mayıs Stadı, Hipodrom gibi yapılar da o dönemde kazandırıldı Başkente. 1924’te yapımına başlanan ve Çankaya - Yenişehir arasındaki Atatürk Bulvarı, 1929 yılında tamamlanabildi.