Yeni bir Cumhurbaşkanı seçmek için sandık başına gitmeye hazırlanırken düne dair bazı gelişmeleri hatırlamak, hatırlatmak yerinde olabilir. Çünkü Türkiye’de her Cumhurbaşkanlığı seçimi, zaman zaman “entrika” diye tabir edilebilecek gelişmelere sahne olmuştur. Özellikle Cemal Gürsel, Cevdet Sunay ve Fahri Korutürk’ün seçilmeleri öncesinde, asker-sivil çekişmesi ve siyasi partiler arasındaki mücadele en ateşli düzeye çıkmıştır.

Yeni bir cumhurbaşkanlığı seçimi yaklaşırken, hem bazı cumhurbaşkanlarımızı daha yakından tanıtmak hem de seçilişleri sırasında yaşanan bazı tarihi olayları hatırlatmak istiyorum.

İLK MECLİS BAŞKANI ATATÜRK OLDU…

Birinci Dünya Savaşı’nın dünyayı ve Türkiye’yi, Kurtuluş Savaşı’nın Türk Milletini yorgun düşürdüğü “ateşle imtihan”ın ardından; 23 Nisan 1920’de açılan TBMM, Yeni Türk devletinin doğuşunu tüm dünyaya müjdeliyordu. TBMM’nin ilk başkanı Mustafa Kemal Atatürk’tü.

28 Ekim 1923 Pazar, ertesi gün ilan edilecek “Cumhuriyet”in Atatürk ve arkadaşları tarafından Çankaya Köşkü’nde sabaha kadar tartışıldığı ve kesin kararın verildiği gündü. Gerçi Atatürk cumhuriyet fikrini Samsun’a ayak bastığı günden beri aklına koymuştu ama şartlar bu kutlu günü geciktirmişti.

‘YAŞASIN CUMHURİYET’ SESLERİ ARASINDA…

İsmet İnönü, Kemalettin Sami, Halit Paşa, Ali Fethi (Okyar), Ruşen Eşref Ünaydın ve Fuat Bey’lerin katıldığı toplantıya, Mustafa Kemal kararlı bir sesle son noktayı koydu: “Arkadaşlar, yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz.”

29 Ekim 1923 günü TBMM toplanmış, saatler 18.40’ı gösteriyordu. Toplantı Başkanı da İsmet İnönü... Anayasa Komisyonu’ndan gelen yasa değişikliği teklifi görüşülmeye başlandı. Komisyon Başkanı Yunus Nadi hazırlanan raporu okudu. Yapılan konuşmalar ve yaşanan tartışmalardan sonra saat 20.30’daki oylama sonucu değişiklik teklifi kabul edildi ve “Yaşasın Cumhuriyet” sesleri arasında kutlamalar başladı.

SIRA CUMHURBAŞKANI SEÇİMİNE GELMİŞTİ…

Türkiye’nin yeni yönetim şeklini tüm dünyaya “Cumhuriyet” olarak ilan eden oylamadan 14 dakika sonra, 29 Ekim 1923 akşamı Cumhuriyet’in ilk Cumhurbaşkanı’nın seçimine geçildi. Bazıları tarafından bir “oldubitti” olarak değerlendirilse de, bu unvanı hak edenlerin başında Atatürk geliyordu şüphesiz. Milletvekilleri de bunun bilincindeydi. Saat 20.44’te yapılan seçime tek aday olarak katılan Mustafa Kemal, hazır bulunan 158 milletvekilinin tümünün oyunu alarak Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı oldu.

ATATÜRK’Ü CUMHURBAŞKANI YAPMAMAK İÇİN

Bu arada, Atatürk’ü cumhurbaşkanı yapmamak için çalışanlar da vardı. Milletvekili, dolayısıyla Cumhurbaşkanı seçilebilmek için Misak-ı Milli sınırları içinde doğmuş olmak ve 5 yıl ikamet mecburiyeti getiren bir önerge verilmişti. Haklı olarak bu önergeden alınan Atatürk, kürsüye gelerek şu cümle ile sorunu kökünden halletmişti:

- Memleketin müdafaası için beş sene bir yerde kalamazdım…

3 DEFA DAHA CUMHURBAŞKANI SEÇİLDİ

Yıllar Türkiye Cumhuriyetinin lehine işliyor yeni Türk Devleti, Mustafa Kemal önderliğinde büyük ekonomik, sosyal ve kültürel başarılara imza atıyordu. Atatürk’ün varlığı millet ve devlet için ayrı bir moral ve güven kaynağıydı. Böyle bir ortamda yapılan 3 seçimden daha Cumhurbaşkanı olarak çıktı Atatürk.

1 Kasım 1927’de 288, 4 Mayıs 1931’de 289, 1 Mart 1935’te 386 milletvekilinin katıldığı seçimlerde, katılan tüm milletvekillerinin oyunu alan Gazi Mustafa Kemal Atatürk, ilk dört dönemin Cumhurbaşkanıydı…

Yarın da Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün seçilmelerine bakalım…

YARIN: İsmet İnönü’yü kimler cumhurbaşkanı seçtirdi? Sonra ne oldu?