Türkiye, 14 Mayıs 2023 Pazar günü birlikte yapılacak Cumhurbaşkanı ve 28. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri için sandığa gitmeye hazırlanırken, (gurbetçilerin oy verme işlemi başladı ve sürüyor); seçim heyecanı, coşkusu ve dalaşması da artıyor.

Üç gündür Gazi Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü ve Celal Bayar’ın nasıl cumhurbaşkanı seçildiğini, ne tür entrikalar döndüğünü, tehditler yapıldığını anlatmaya çalıştım…

Bu yazıda Cevdet Sunay, Fahri Korutürk ve Kenan Evren’in nasıl cumhurbaşkanı seçildiğini özetleyeceğim.

CEVDET SUNAY, KONTENJANDAN KÖŞK’E

Cevdet Sunay, 27 Mayıs darbesine bizzat katılmamakla birlikte, yıldızı darbe ile parlayan komutanlardan biriydi. 27 Mayıs sabahı karargâha ilk gelen generallerden olduğu için midir bilinmez, ordu içinde darbeden sonra yapılan tasfiye operasyonunda safdışı bırakılan Ragıp Gümüşpala’nın yerine Genelkurmay Başkanı yapıldı. Bu gelişmeler ileride Türkiye’nin kaderini etkileyecek türden olayların yön değiştirmesinde etkili oldu denebilir. Çünkü, özellikle 22 Şubat 1962 ve 20-21 Mayıs 1963’te ordu içinde yaşanan cunta hareketlerinin tesirsiz hale getirilmesi ile; 1965 seçimlerinden tek başına iktidar olarak çıkan Süleyman Demirel liderliğindeki AP’ye hükümetin teslim edilmesinde, Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel ve Genelkurmay Başkanı Cevdet Sunay’ın etkisi olduğu biliniyor.

Cevdet Sunay’ın Cumhurbaşkanı seçilebilmesi için bazı prosedürlerin yerine gelmesi gerekiyordu; senatör olmak gibi. Yoğun ve karmaşık gelişmelerin ardından yol açılır…

Genel Kurmay Başkanı Org. Cemal Tural ve arkadaşları, Cevdet Sunay’ı TBMM genel kurul salonuna kadar getirdikten sonra, kendilerine ayrılan yere geçip Sunay’ın Kontenjan senatörü olarak yaptığı yemin törenini takip etti. Kuvvet komutanlarının yanı sıra çok sayıda general de TBMM’de hazır bulundu. Aynı görüntü Cumhurbaşkanı seçiminde de yaşandı ve generaller oy sayımı bitene kadar salonu terk etmedi.

Sosyalizmi savunan Türkiye İşçi Partisi’nin (TİP) bile destek verdiği Sunay’ın adaylığına karşı olan, Osman Bölükbaşı’nın Millet Partisi ve Alparslan Türkeş’in CKMP’si vardır sadece. Burada dikkat çekici yan, CKMP’nin Sunay’ın adaylığını desteklemediği gibi Genel Başkanı Alparslan Türkeş’i karşısına rakip olarak çıkarmasıdır. Merhum Türkeş’in aldığı 11 oy değil, demokrasi adına verdiği mücadele dikkat çekicidir.

Sonuç: Cevdet Sunay Genelkurmay Başkanlığı’ndan Cumhurbaşkanlığına doğrudan geçiş yapan ilk isim olur.

FAHRİ KORUTÜRK

12 Mart’çı komutanlardan Genelkurmay Başkanı Faruk Gürler, ordu desteğine rağmen, Demirel’in kararlı tutumu sonucu seçilemedi. Bu durum AP lideri Demirel’in 12 Martçılarla hesaplaşması olarak değerlendirilir.

Çözüm için ortaya atılan; Sunay’ın görev süresinin uzatılması teklifi ve Naim Talu, Sabahattin Özbek, Muhittin Taylan gibi isimler de sonuç vermeyince; emekli oramiral Fahri Korutürk’ün adaylığı geldi gündeme. AP’liler tarafından Ankara’ya davet edilen ve aday gösterilen Fahri S. Korutürk, önceleri karşı çıkan CHP’den de destek görünce; pek çok entrikanın döndüğü bir yarışın daha sonuna gelindi. Korutürk, 6 Nisan 1973’te Türkiye’nin 6. Cumhurbaşkanı oldu.

KENAN EVREN

Yıllar yılları kovaladı…

TBMM yeni cumhurbaşkanını seçemiyordu. 6 ay geçmesine rağmen seçim turlarından sonuç alınamıyordu…

Bu arada, fabrikalar işgal edilip yakılıyor, okullarda eğitim yapılamıyor, Çorum ve Kahraman Maraş gibi illerde vatandaşlar arasında toplu katliamlara varan çatışmalar yaşanıyordu. Ne gam! TBMM’deki siyasiler; Komutanların 27 Aralık 1979’da Milli Güvenlik Kurulu Başkanı sıfatıyla Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk’e verdiği “Uyarı Mektubu” ve Genelkurmay Başkanı Kenan Evren’in 1980 yılbaşı konuşmasında dile getirdiği müdahale imalarına rağmen, gerekeni yapmıyordu. 6 ay geçmesine rağmen Cumhurbaşkanı seçilememişti.

Beklenen oldu ve 12 Eylül 1980 sabahı saat 04.oo’te harekete geçen Silahlı Kuvvetler yönetime el koydu. Artık güç Genelkurmay Başkanı Kenan Evren ve Kuvvet komutanlarının elindeydi. Hazırlanan yeni anayasa halkoyuna sunulurken, bu oylama aynı zamanda Kenan Evren’i de Cumhurbaşkanlığı makamına taşıyordu. Siyasilerin 6 ayda yapamadığını ordu bir günde yapmıştı.

YARIN: Özal-Demirel kavgası ve ötesi