GİRİŞ…

Toplam altı bölümden oluşan bu makale dizisinde I. Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesindeki Gelibolu Yarımadasında 25 Nisan 1915 tarihinde beri devam etmekte olan kara muharebelerinde Ağustos 1915 ayında Arıburnu, Conkbayırı ve Anafartalar bölgesinde yapılan muharebelerden bahsedilecektir. Makale dizisinin bugünkü birinci bölümünde konunun öncesi mâhiyetindeki Çanakkale Cephesinde İtilaf Kuvvetlerinin (Müttefiklerin) 18 Mart 1915 tarihinde yaptıkları deniz harekâtının başarısızlıkla sonuçlanması üzerine 25 Nisan’da Gelibolu Yarımadasına çıkarma yaparak Boğazı geçmeye çalışmaları kapsamında Yarımadada başlayan kara muharebelerinde Temmuz ayı sonuna dek meydana gelişmelerden bahsedilmektedir.

25 NİSAN’DAN TEMMUZ SONUNA …

Çanakkale Cephesi’nde İtilaf Donanmasının 18 Mart 1915 tarihinde Boğazı denizden geçmek üzere icrâ ettiği deniz harekâtının başarısızlıkla sonuçlanması üzere İtilaf güçleri denizden başaramadıklarını Gelibolu yarımadasına asker çıkararak ve kara muharebeleriyle gerçekleştirmek istemişler bu çerçevede 25 Nisan’da Gelibolu yarımadasına asker çıkarmışlardır.

İngiliz çıkarma birlikleri denizden gelen topçu ateşiyle de destekleniyordu. Çıkarma harekâtının ardından da kara harekâtı başladı. Müttefikler çıkarma harekâtı sonucu Gelibolu Yarımadasının da en güney ucundaki beş kumsal ile Çanakkale Boğazı’nın Asya kıyısında bulunan Kumkale bölgesine toplam 75.000 kişilik bir kuvvet çıkardılar.

Çıkarma harekâtı yapıldığı gün Türk birlikleri, Müttefiklere (İtilaf kuvvetlerine) ağır kayıplar verdirdiler.

Yarımadayı savunmakta olan 5. Osmanlı Ordusu Komutanı Mareşal Liman von Sanders, [1] 25 Nisan akşamından itibaren diğer bölgelerdeki Türk birliklerini Arıburnu ve Seddülbahir bölgelerine kaydırmaya başlamıştı.

26 Nisan’dan itibaren de Yarımada’nın birçok yerinde kanlı muharebeler yapılmaya başlandı.

25 Nisan’da Yarımada’nın güneyinde beş kumsal ve ile Yarımadanın Asya’ya bakan karşı tarafındaki Kumkale’ye çıkarma yapan İngiliz ve Fransız kuvvetleri her ne kadar Yarımadanın Ege Denizine bakan orta kesimindeki Seddülbahir ve Arıburnu sâhillerinde birer köprübaşı [2] oluşturmayı başardılarsa da Türk kuvvetlerinin başarılı savunmaları ve zaman zaman da giriştikleri karşı taarruzlar sonucunda Gelibolu Yarımadasını işgâl etme konusunda başarılı olamamışlardı.

Müttefik Kuvvetleri, Yarımada’yı ele geçirmeye kalkışmışlarsa da bölgedeki Türk birliklerinin çetin mukâvemeti karşısında on binlerce kayıp vererek iki ay zarfında ancak birkaç kilometre ilerleyebildiler.

CEPHEDE KİLİTLENME…

Temmuz 1915 ayı sonlarında Yarımada’da tüm cepheler kilitlenmişti.

Sırtlara hâkim durumda olan Türk kuvvetleri Müttefik siperlerine iyice yakın siperlere de yerleşmişti. Müttefik donanması ise kendi siperlerini de vurma ihtimâli nedeniyle bu mevzilere ateş açamıyordu. Bununla birlikte Müttefik kuvvetleri sâhillerde tutunmaya devam etmekteydi.

Not: Devam edecek.

SONNOTLAR

[1] Liman von Sanders (1855-1929). Alman generali ve Osmanlı mareşali. 30 Haziran 1913 tarihinde yılında Osmanlı İmparatorluğundaki Alman Askerî Misyon Başkanlığı görevine atanmış, bu görevin hemen ardından 1. Osmanlı Kolordusu Komutanlığına ve Yüksek Askerî Şûra görevine atanmış, 1914 yılı başında da önce orgeneralliğe, ardından da mareşalliğe yükseltilmiş Osmanlı Ordusunun genel Müfettişliği görevine getirilmiştir bir süre sonra da Mart 1915 ayında, Gelibolu ve Çanakkale Boğaz’nı savunmak üzere kurulan 5. Ordu Komutanlığına atanmış, bu cephenin kapanmasının ardından tekrar 1. Ordu Komutanlığına atanmış, Şubat 1918 ayında da 1918 Filistin Cephesinde bulunan Yıldırım orduları Grubu Komutanlığına atanmış, bu cephede 19 Eylül 1918 tarihinde başlayan Nablus Muharebesi Türk tarafının ağır yenilgisiyle sonuçlanmış, yenilgi sonrasında başlayan geri çekilme 26 Ekim 1918 tarihine ve Halep kuzeyine kadar devam etmiş, 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Mütarekesi gereği Osmanlı ülkesini terk etmesi gerektiği için yürüttüğü Yıldırım Orduları Gurubu Komutanlığı görevini 31 Ekim’de Adana’da Mustafa Kemâl Paşa’ya devretmiş, savaş suçu işlediği iddiasıyla Şubat 1919 ayında Malta’da tutuklanmış, altı ay sonra serbest bırakılmış ve aynı yıl Alman Ordusundan emekli olmuş, savaş sırasında ve öncesinde kendi deneyimleri hakkında Malta'da tutsak kaldığı dönemde yazmış olduğu “Türkiye’de Beş Yıl” isimli kitabı 1927 yılında yayımlanmış, 22 Ağustos 1929 tarihinde Münih’te ölmüştür.

[2] Köprübaşı: Bir askerî harekatta çıkarma harekâtı sonrasında kara unsurlarının / birliklerinin ilerlemesi için çıkılan elverişli kıyı ya da ele geçirilen ve tutulan önemli nokta.