GİRİŞ…

1937-1938 döneminde Stalin tarafından SSCB bünyesindeki Türk illerinde gerçekleştirilen Büyük Tasfiye, Büyük Temizlik ya da Repressiya bağlamında sözde mahkemelerde mesnetsiz ithamlarla yargılanıp ölüme mahkûm edilen aydınlardan biri de 4 Ekim 1938 tarihinde kurşuna dizilerek öldürülen Özbekistan Türkü Abdülhamit Süleyman Çolpan (1897-1938)’dır. Merhumun vefatının 85. yıldönümünde “Çolpan-1” başlıklı yazımızda öz ve edebî yaşamını anlattıktan sonra “Çolpan-2”, “Çolpan-3”, “Çolpan-4” ve Çolpan-5” başlıklı yazılarımızda öne çıkan kimi şiirleri ile birlikte andıktan sonra bu serinin son bölümü olan bugünkü makalemiz ile bir kez daha anmış olacağız.

ÇALKANTILI YILLAR…

Çolpan’ın gençlik yılları Rusya’daki çalkantıların zirveye yükseldiği bir zamana rastlar. Ekim Devrimi’nin (1917) ardından Rusya’da yaşanan iç savaş ve istikrarsızlık döneminde ülkesinde de Bolşevizm taraftarları ile tam bağımsızlık yanlılarının mücâdelesine tanık olur. İlk ciddî çalışmaları da Ekim Devrimi’nden sonra gerçekleşir. Eserlerinde Türk insanının duygularına ve durumuna tercümanlık yapar. Tehditlere ve baskılara boyun eğmeden en iyisi için uğraşır. Bu bağlamdaki şiirlerinden biri de aşağıdaki 1922 yılında yazmış olduğu “İsyan” başlıklı şiiridir.

İSYAN

Ey! Sen beni hakir gören, aşağılayan efendi!
Ey! Üstümde bir ömür efendi olmak isteyen,
Ey! Boynuma zincir vurup yokluğa sürükleyen,
Gözlerini zehirletip oynatma, yeter şimdi!
Zincirlerin paslandı, haberin ola, çözülür;
Damarımda isyanın vahşi kanı köpürdü,
Eski fikir, an’aneler artık tamam çürüdü,
Ya biterim veya senin saltanatın bozulur!
Ey! Sen beni kul yerine çalıştıran efendi!
Titre kork ki, bağlı kulun başkaldıran güç şimdi!

ÜLKEDEKİ KUKLA YÖNETİM…

1924 yılında SSCB’ye bağlı olarak kurulan Özbekistan SSC’de yöneticileri Moskova bağlısı birer kukladır. Bu kukla kızıl idare komünist yönetimi ülkede sağlamlaştırmak için muhalif ve millî olan kişi, grup, unsur ve değerlere karşı devlet şiddeti uygulamaktan da çekinmez. Şairin bu bağlamdaki şiirlerinden biri de aşağıdaki “Yangın” başlıklı şiiridir.

YANGIN

“Yağmalanmayan, yıkılmayan yer yok: Bebekler süngü ucunda…” (Haber)
Niye benim kulağımda gece - gündüz
Baykuşların uğursuz sesi çınlar?
Niye benim varlığıma her oyun
Ve her gülüş zehir saçar, ateş koyar?

Gönlüm gibi yıkık evler, köyler
Baykuşlara bozuk göğsün açtı mı?
Ata-ana, tanış-biliş arkadaşlar
Yurdu bırakıp dağlara kaçtı mı?

Böyle büyük bir ülkede yanmayan,
Yıkılmayan, talanmayan ev yok mu?
Bir göz yok mu kanlı yaşı dökmeyen?
Bütün gönüller ümitsiz mi, kırık mı?

Kılıçların dillerinde kızıl kan
Bulakların suyu gibi taştı mı?
Çıplak bala, çıplak bebek masum can
Süngülerin başından aştı mı?

© 2023. Bu makalenin / yazının içeriğinin telif hakları yazarına ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereği kaynak gösterilerek yapılacak kısa alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz ve dağıtılamaz.

KAYNAKLAR

Karakaş, S.; “Abdülhamid Süleymanoğlu Çolpan”, T.C. İstanbul Aydın Üniversitesi Uygulama Dergisi, S. 14.

Kocaoğlu, Timur; “Çağdaş Özbek Şiiri”, https://tdk.gov.tr/wp-con-tent/uploads/2014/09/1996_01_01_ kocaoglu.pdf, ss.19-20, Erişim Tarihi: 10.12.2020.

Kuçkartay, İristay ve Öz Çolpan, Aynur; “Özbek Edebiyatından Seçmeler II – Çolpan”, https://dergi park.org. tr/tr/ download/ article-file/1362075, Erişim Tarihi: 15.09.2022.

Paksoy, İrfan, “Çağdaş Özbek Şiirinde Yiğit ve Mazlum Bir Ses: Çoplan”, 03.10.2022, http://www. dibace. net/portreler/cagdas-ozbek-siirinde-yigit-ve-mazlum-bir-ses-colpan/, Erişim Tarihi: 02.10.2023.

Paksoy, İrfan; “Bir Kızıl Terör Kurbanı: Abdülhamit Süleyman Çolpan”, 04.10.2022, Milli Devlet Gazetesi, https://www.millidevletgazetesi.net/KoseYazisi/bir-kizil-teror-kurbani-abdulhamit-suleyman-colpan-4718, Erişim Tarihi: 03.10.2023.

Paksoy, İrfan; Türkistan’dan Balkanlara, Basılmamış eser.