Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyetin ilk yıllarında Atatürk ile İsmet İnönü cephe ve çalışma arkadaşıydı. Ancak, daha sonra araları açıldı ve iş Atatürk’ün İsmet İnönü’yü Başbakanlıktan almasına kadar vardı.

YENİ GÖZDE: CELAL BAYAR

Çeşitli vesilelerle değişik yerlerde yaşanan, ancak; Anadolu Kulübü ve Çankaya Köşkü’nde, Atatürk’ün İnönü’yü azarlama derecesine varan olaylar, İsmet Paşa’nın artık iyice gözden düştüğünü gösteriyordu.

Atatürk 1937’de kendisine Başbakan olarak Celal Bayar’ı seçmişti. O’nun özellikle ekonomi alanındaki başarılarını sıkça dile getiriyor ve büyük destek veriyordu. Atatürk ve İsmet Paşa bundan sonra pek karşılaşmadı. İnönü’nün büyükelçi olarak yurtdışına gönderileceği söyleniyordu.

İSMET İNÖNÜ, ORDUYA ‘ÇALIŞTI’!

Bu arada, Atatürk’ün vefatına kadar ortalarda pek görünmeyen, hatta ölüm döşeğindeki Atatürk’ü ziyaret bile etmeyen İsmet İnönü, ordu içindeki etkinliğini sürdürmek için çalışmalar yapıyordu. Ancak yine de bütün güç Başbakan Celal Bayar ve Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak’ın elindeydi.

BAYAR’IN TEKLİFİ, İNÖNÜ’NÜN İSTEĞİ

Celal Bayar ve Fevzi Çakmak, Atatürk’ün ölümünün ardından bir araya gelerek İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanı olması konusunda anlaştılar. Hem de ordu içinde Fevzi Çakmak’ı Cumhurbaşkanı seçtirmek için harekete geçen bir cuntayı, bizzat Fevzi Çakmak’ın önlemesi ile. Bayar, DP iktidara geldiğinde (1950) görüştüğü İsmet Paşa’ya, “Hayatım emniyette midir?” diye soracak kadar aralarının açılacağını bilse böyle davranır mıydı bilinmez; İnönü kendisine yapılan Cumhurbaşkanlığı teklifi karşısında büyük bir şaşkınlık yaşamış ve Celal Bayar’a, “Bu görevi bir şartla kabul ederim. Ben devlet başkanı kaldığım müddetçe zatıaliniz de başvekilliği yürütürseniz” demişti.

İNÖNÜ DE ATATÜRK GİBİ 4 KEZ SEÇİLDİ

Atatürk’ün 10 Kasım 1938’de vefatının ertesi günü toplanan TBMM, katılan 348 milletvekilinin tamamının oyları ile İsmet İnönü’yü Cumhurbaşkanı seçti. İnönü sonraki üç dönemde de rakipsiz Cumhurbaşkanı seçildi. 3 Kasım 1939’da 413, Mart 1943’te 435, 5 Ocak 1946’da 388 oy aldı. Son seçime 451 milletvekili katılmıştı.

‘DEĞİŞMEZ GENEL BAŞKAN’ VE ‘MİLLİ ŞEF’

Bayar ve Çakmak’ın Cumhurbaşkanı yaptığı İsmet İnönü, CHP’nin 26 Aralık 1938’deki 1. Olağanüstü Kurultayı’nda kendisini “Değişmez Genel Başkan” ve “Milli Şef” ilan ettirdi. Artık bütün ipler ve güç elindeydi. Ancak dünya ve Türkiye değişiyor, demokrasi rüzgarları Türkiye’yi 1946’ya hatta 1950’lere doğru savuruyordu.

YARIN: Demokrasinin zaferi, Celal Bayar ve darbe utancı...