Kasım ayı hafızalarımızda “alışveriş ayı”, “indirim ayı” olarak anılmaya başladı son yıllarda. Dört gözle Kasım ayını bekler olduk. Sosyal, görsel ve yazılı medyanın da desteğiyle en üst seviyeye yükselen tüketici çılgınlığımız, bilinçli tüketici mantığından uzaklaştırdı bizleri.

Gerçekten ihtiyacımız olan ürünleri belirleyip, indirimden önceki fiyatları takip edip, “indirim ayını” fırsata çevirmek yerine, ihtiyacımız olsun ya da olmasın aldığımız birçok ürünle baş başa kaldığımızda hayıflandık. Üzerimizde oluşan “Diderot Etkisi”nden bahsetmek, içinde bulunduğumuz süreci daha iyi kavramamızı sağlayacaktır diye düşünmekteyim.

18. yüzyılda Fransa’da yaşamış aydınlanma çağı filozoflarından Denis Diderot’nun çok fazla borcu birikir. Bunu duyan Rus İmparatoriçesi Katerina, Diderot’nun kütüphanesini satın alır. Diderot’ya 25 yıllık maaşını peşin öder ve kütüphaneyi tekrar kendisine hediye eder. Artık Diderot maddi sıkıntılarını atlatmıştır.

Maddi durumu düzelen Diderot’ya bir arkadaşı çok şık bir kadife sabahlık hediye eder. Giydiği yeni sabahlığın keyfiyle çalışma masasına oturan Diderot, bu eski masanın yeni ve gösterişli sabahlığına hiç uymadığını fark eder. Aldığı yüklü paranın verdiği rahatlıkla yeni bir çalışma masası alır. Ancak bu kez yerdeki eski halı sabahlığına ve masasına yakışmamaktadır. Yeni bir halı alan Diderot, bu şekilde eski resimlerini, koltuğunu, duvar halısını, sandalyelerini derken evindeki her şeyi tamamen yeniler. Sonunda bütün parası biter ve yeniden borçlanır.

Yaşadığı bu süreçten sonra aklı başına gelen Diderot, kendisini nasıl bir tüketim çılgınlığına kaptırdığını anlayarak “Eski Sabahlığımın İçindeki Pişmanlık” adlı bir yazı yazar. O ünlü yazısında şöyle der Diderot: “Eski sabahlığımın efendisiydim, yeni sabahlığımın kölesi oldum.”

Bilinçli bir alışveriş düşüncesiyle yapılmayan ve ihtiyaç olmadığı halde alınan şeyleri açıklayan tüketim döngüsünden bahseden ilk kişi olduğu için anlattığı kavrama “Diderot Etkisi” denmektedir.

Diderot etkisinde kalmamak adına, bilinçli tüketici kimliğimizle alışveriş listelerimizi hazırlayarak, Kasım ayını verimli bir hale getirelim. Getirelim ki, Aralık ayına bol sıfırlı kredi kartı ekstreleriyle ve boş bir cüzdanla girmeyelim.

Sağlıcakla kalın…