Bu konudaki yazılarım üzerine Tarsim Genel Müdürü Bekir Engürülü’den ikinci kez mesaj aldım. Sayın Engürülü “uyarılarım için teşekkür ettikten sonra yazılarımı değerlendirdiklerini ve eksiklerin giderilmeye çalışacağını” ifade etti. İlgi ve hassasiyeti için kendisine teşekkür ediyorum.

Şüphesiz sistemin çiftçi lehine geliştirilmesi ve eksikliklerin giderilmesi çiftçiler kadar kuruma da katkı sağlayacaktır. Bu konudaki tespitlerimize devam edersek;

Çiftçiler Tarsim’den tazminatlarını yeterince alayabiliyor mu?

Bitkisel ürün hasarlarında Tarsim hasar sonrası ilk ekspertizde hasar oranı vermiyor. Hasar oranını hasat öncesi yapılacak ikinci (kesin) ekspertize bırakıyor.

Çiftçiler de Tarsim’in Hz. Ömer adaletini uygulayacağını ve tazminat hakkı neyse vereceğini zannediyor. Bu nedenle de hasara ilişkin delil toplamıyor, hasar fotoğrafı çekmiyor, mahkemeye başvurarak ya da iki bağımsız bilirkişi götürerek hasar tespiti yaptırmıyorlar.

Kesin ekspertizde de Tarsim verim düşüklüğünü bakım besleme eksikliğine, fizyolojik nedenlere ya da döllenme eksikliğine bağlıyor. Bunun üzerine bir de muafiyet ve müşterek sigorta kesintileri eklenince çiftçiler tazminat almayı beklerken büyük bir hayal kırıklığına uğruyorlar.

Sonrasında çiftçilerin bir kısmı hak aramak için nereye başvuracağını bilmiyor. Bazıları Tarsim’i devlet olarak görüyor ve devlete karşı dava açılamayacağını düşünüyor. Çiftçilerin büyük çoğunluğu da uğraşmayı göze alamıyor.

Hak aramaya çalışan çiftçiler ve danıştıkları avukatların büyük çoğunluğu Sigorta Tahkim Komisyonunu bilmiyor ve avukatlar tarafından adliyelerde dava açmaya yönlendiriliyor. Adli davaların minimum iki yıl, istinaf ve yargıtay aşamasıyla beş-altı yıla kadar uzayacağını öğrenen çiftçiler dava açmaktan vazgeçiyor.

Bir bilimsel çalışmaya göre, hasarı reddedilen veya eksik tazminat alan çiftçilerin % 95’i fiili olarak hak arama sürecini başlatmıyor ya da başlatamıyor.

Çiftçiler Tahkimde aradığı adaleti bulabiliyor mu?

Tahkimde dava süreci başlatabilen çiftçileri de zorlu bir süreç bekliyor. Dosya masrafı, avukat ücreti ve karşı avukatlık ücretini göze alıp dosyayı tahkime sunduğunda, eğer usul yönünden dosyası reddedilmezse, bu defa da dosyaya daha önce eksperlik yapmış veya Tarsimde çalışmış kişiler bilirkişi olarak atanıyor.

Aidiyet duygusundan sıyrılamayan ve illiyet bağı devam eden kişiler, Tarsim’in her türlü uygulamasını mükemmel gösterecek şekilde bilirkişi raporu düzenliyor.

Doğal olarak Tahkimde kararlar çiftçinin aleyhine çıkıyor ve sigortalı çiftçinin adalet dağıtan kuruma güven duygusu zedeleniyor.

Sigorta Tahkim Komisyonu son beş yıldır tarım sigortaları alanında görev yapan on kişilik bilirkişi listesini güncellemiyor ve Tarsimden bağımsız, mesleğinde uzman bilirkişileri listeye almıyor.

Yetkililerin Tahkimde aleyhe açılan dava sayısının azlığından hareketle, “poliçe sayısına ya da hasar ihbarına göre dava dosyası sayısının çok olmadığını” ifade etmeleri veya “Tarsim’in uygulamalarını doğru zannetmeleri” oldukça yanıltıcıdır.

Sonuç olarak; Tarsim sistemin bütün aşamalarını gözden geçirmediği, aksaklıkları gidermediği ve sistemi geliştirmediği sürece çiftçi şikayetleri devam edecek ve sigortalı sayısı zorunluluklar dışında artmayacaktır.

Çiftçi eğitimi, acente bilgilendirme ve eksper eğitimleri bir süreç işidir. Kısa vadede çözülecek işler değildir. Ancak istikrarlı bir şekilde sürdürülmeli ve takip edilmelidir.

Eksper sayısının artırılması konusunda bir engel yoktur. Eksperlerin hasar ve verim tespiti konusunda nitelikleri geliştirilmelidir.

En önemli konu, Genel Şartlardaki çiftçi aleyhine olan hükümlerin düzeltilmesidir. Bu tamamen Tarsim yönetiminin inisiyatifindedir. Sigortalı bütün çiftçileri “Tarsim’i dolandırmaya çalışan kişiler” olarak gören mantıktan vazgeçilmeli ve bu endişeyle hazırlanmış olan maddeler düzeltilmelidir.

Son olarak, uyuşmazlık halinde adalet arayışıyla Tahkime başvuran çiftçinin karşısına Tarsim eksperleri bilirkişi olarak çıkarılmamalıdır. Tahkim bilirkişi Yönetmeliğine karşı Danıştaya açılmış bir de dava vardır. SEDDK davayı kaybetmeden Tarsim tarafından gerekli adımlar atılarak, (yönetmeliğe bu madde nasıl yazdırılmışsa benzer şekilde) bu yanlıştan vazgeçilmesi sağlamalıdır.

Sigortalı çiftçiler adına Tarsim Genel Müdüründen yazımızın başındaki mesajının gereğini yerine getirmesini bekliyoruz.